امام علی (علیه السلام)

همان‌گونه که برای سلامت جسم خود اهمیت قائلیم، باید به سلامت روح و دل نیز توجه کنیم. امام علی (ع) توصیه فرمودند که دل را با یاد خدا آباد کنیم. غفلت، صفات ناپسند و گناهان، روح را آلوده می‌کنند و نیازمند پالایش با ذکر، توبه و اعمال نیک هستیم.

امام علی (ع) با دیدن پیرمرد نصرانی که گدایی می‌کرد، فرمودند: «تا توان داشت، از او کار کشیدید، اکنون که ناتوان شده، رهایش کرده‌اید؟» سپس دستور دادند از بیت‌المال برای او مستمری تعیین شود. این رفتار اوج عدالت و کرامت انسانی را نشان می‌دهد.

امیرالمؤمنین (ع) در ساده‌زیستی و تلاش الگوی بی‌نظیری بود. با کار روزانه زندگی را می‌گذراند، آب و هیزم می‌آورد، باغ‌ها را آبیاری می‌کرد و دستمزد می‌گرفت. با خدمت به نیازمندان و حل مشکلات زندگی با دستان خود، درس بزرگی از تواضع و تلاش ارائه داد.

شیعه به پیروان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) گفته می‌شود که پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به امامت او و فرزندانش ایمان دارند. حضرت علی (علیه‌السلام) اسوه علم، تقوا و شجاعت بود، اما حسادت و کینه دشمنان مانع خلافتش شد. پیروانش از ابتدا با ظلم، فقر، شکنجه و قتل مواجه شدند.

وفای به عهد از برترین فضایل اخلاقی در اسلام است و نشانه ایمان محسوب می‌شود. قرآن و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بر پایبندی به تعهدات حتی در برابر غیرمسلمانان تأکید دارند. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در معاهدات خود با مشرکان، اهل کتاب و قبایل عرب همواره به عهد خویش وفادار بود.

در دوران خلافت علی (علیه‌السلام)، زره ایشان گم شد و نزد مردی مسیحی یافت شد. امام او را نزد قاضی برد و ادعا کرد زره متعلق به اوست. قاضی از مرد مسیحی پرسید، او گفت زره مال اوست، اما سخن خلیفه را نیز تکذیب نمی‌کند، شاید اشتباه شده باشد….

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: به فرمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) عمل کردم. مردی پرسید توضیح دهید. امام پاسخی نداد تا نزد پیامبر رفت. پیامبر انگشت امام را گرفت و فرمود: من و تو دو پدر، سرپرست و خدمتگزار این امتیم. دور باد از رحمت خدا هر که ما را برنجاند.

در جنگ جمل، مردی در تردید بود. از یک سو، امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) و یاران بزرگش را می‌دید و از سوی دیگر، عایشه، همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را که قرآن او را مادر مؤمنان خوانده است، همراه با طلحه و زبیر، از سابقه‌داران اسلام. او حیران بود که حق با کدام‌یک است؟

امام علی (علیه‌السلام) برخلاف حاکمان ستمگر، در برابر مخالفان تساهل و صبر پیشه کرد. پس از بیعت مردم مدینه، عمار یاسر پیشنهاد داد که مخالفان را مجبور به بیعت کنند، اما امام علی (ع) به جای اجبار، آزادی عقیده را محترم شمرد و الگویی متفاوت از برخورد با دشمنان ارائه داد.

مصیبت شهادت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را زمانی درک می‌کنیم که او را بهتر بشناسیم. سخن گفتن از فضائل ایشان دشوار است، زیرا آن‌قدر فراوان‌اند که انتخاب میان آن‌ها سخت می‌شود. با وجود ترس دوستان و کینه دشمنان، فضائلش پنهان نماند و حتی دشمنان نیز به بزرگی او معترف‌اند.

کیمیاگران به دنبال اکسیری بودند که مواد را دگرگون کند، اما شاعران عشق را اکسیر حقیقی دانستند. در مکتب تشیع، محبت اساس و زیربناست. شیعه مذهبی بر پایه عشق و شیفتگی است. محبت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امام علی (علیه‌السلام) در دل‌ها جاودانه مانده است.

امام علی (علیه‌السلام) در خواب از سختی‌های امت نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گلایه کرد. پیامبر فرمود: نفرینشان کن. امام دعا کرد که خدا او را ببرد و بدتر از او را بر آنان مسلط گرداند. در رمضان همان سال، از شهادتش خبر می‌داد و غذای اندکی می‌خورد، آماده دیدار خدا بود.

امام علی (علیه‌السلام)، نخستین امام شیعیان و وصی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، نمونه کامل فضائل انسانی و اسلامی بود. او در شجاعت بی‌نظیر و در مهربانی یاور مظلومان بود. عدالت‌پیشگی و امانتداری او در بیت‌المال نمونه‌ای از کمال انسانی اوست، که در حکایات بسیاری نمود یافته است.

امام علی (علیه‌السلام) سفارش کرد: از خدا بترسید، به دنیا دل نبندید، حق را بگویید و برای آخرت تلاش کنید. با ستمکار بجنگید و یار مظلوم باشید. فرزندان و همه را به تقوای الهی، اصلاح امور و آشتی سفارش کرد، که برتر از سال‌ها نماز و روزه است.

وفای به عهد از برترین فضایل انسانی در اسلام است و نشانه ایمان محسوب می‌شود. قرآن و ائمه (علیهم‌السلام) بر پایبندی به تعهدات تأکید دارند، حتی در برابر کفار. حقوقدانان نیز معاهدات را اساس تفاهم و صلح می‌دانند. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با اقوام مختلف پیمان‌هایی بست.

هنگامی که امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) خلافت را به دست گرفت، با مشکلات بسیاری از جمله اختلاف طبقاتی روبه‌رو شد. در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و خلیفه اول، اموال به‌طور مساوی تقسیم می‌شد. اما خلیفه دوم، بیت‌المال را نابرابر سهمیه‌بندی کرد، که پایه‌گذار شکاف طبقاتی شد و در دوران عثمان شدت یافت.

یتیمان در قرآن و روایات جایگاه ویژه‌ای دارند. امام علی (علیه‌السلام) فرمود: **«خدا را درباره یتیمان در نظر داشته باشید.»** او در عمل نیز به آنان رسیدگی می‌کرد، مانند شبی که زنی فقیر را دید که با دیگی پر از آب، کودکان گرسنه‌اش را سرگرم می‌کرد.