در اسلام، دادوستد و کسب سود مجاز است، اما باید در چارچوب عدل و انصاف باشد. برخلاف سرمایه‌داری که سود هدف اصلی است، در اسلام، تأمین نیازهای مردم و توزیع سالم کالا اهمیت دارد. سود مشروع از قیمت واقعی کالا به دست می‌آید، نه احتکار و کمیابی ساختگی.
امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «فرزندانم! برادرتان علی بن موسی (علیه‌السلام)، عالم آل محمد (علیهم‌السلام) است. معارف دین خود را از او بپرسید.» این لقب به دلیل مناظرات علمی امام رضا (علیه‌السلام) و نشر علوم اهل‌بیت در مواجهه با دانشمندان ادیان دیگر به ایشان داده شد.
توکّل به خدا یعنی اعتماد بر او در حل مشکلات، بدون ترک تلاش. امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: «توکّل یعنی با اتکای به خدا از هیچ‌کس نترسی.» قرآن نیز می‌گوید: «و هر کس بر خدا توکّل کند، او برایش کافی است.» توکّل، آرامش و آزادی می‌آورد.
امام رضا (علیه‌السلام) پنج ویژگی بندگان خوب خدا را برشمردند:
۱. شادی از انجام طاعات الهی
۲. استغفار پس از خطا
۳. شکرگزاری در برابر نعمت‌ها
۴. صبر در سختی‌ها
۵. بخشش هنگام خشم، بدون انتقام‌جویی.
شیعیان با امامان خود پیوندی عاطفی و عقیدتی دارند. اسماعیل سندی، که عربی نمی‌دانست، نزد امام رضا (علیه‌السلام) رسید و به زبان محلی خود سلام کرد. امام به همان زبان پاسخ دادند و گفتند: “من حجت خدا هستم، هرچه می‌خواهی بپرس.” چنین ارتباطی فراتر از زبان‌هاست.
مأمون امام رضا (علیه‌السلام) را تحت فشارهای بسیاری قرار داده بود. در یکی از روزها، او ظرف انگوری مسموم به امام تعارف کرد. پس از اصرار مأمون، امام چند دانه خوردند و فرمودند: “به همانجا که مرا فرستادی.” این‌گونه مأمون امام را به شهادت رساند.
امام رضا (علیه‌السلام) با شنیدن اشعار پرمعنای **دعبل خزاعی**، گریست و **سختی‌های اهل‌بیت (علیهم‌السلام)** را تأیید کرد. دعبل با **شعر خود، مظلومیت اهل‌بیت** را به تصویر کشید؛ از **غصب حقوق آنان** تا **ظلم و ستمی** که بر ایشان روا داشتند، و امام این حقایق را تصدیق نمود.
امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) با **مهربانی و عفو**، چهره حقیقی اسلام را نشان دادند، برخلاف حکومت‌های ظالم که نام اسلام را لکه‌دار کردند. آن‌ها با صبر بر **شکنجه‌ها و ستم‌ها**، **الگوی رحمت و هدایت** شدند و نشان دادند که **اسلام واقعی، دین عدالت و گذشت است، نه ظلم و سرکوب.**
امام رضا (علیه‌السلام) در حدیثی آموزنده، چهار توصیه مهم را بیان کردند:
۱. **خشم** مانند کوهی بزرگ است، اما اگر کنترل شود، کوچک و بی‌اثر می‌شود.
2. **اعمال نیک** را پنهان کنید، اما خداوند آن‌ها را آشکار خواهد کرد.
3. **نصیحت خیرخواهانه** را بپذیرید.
4. **از غیبت** مانند مرداری بدبو فرار کنید.
**آراستگی در سیره‌ی امام رضا (علیه‌السلام)**
**آداب معاشرت و جاذبه‌های اخلاقی و مادی** در روابط اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. **امام رضا (ع)** بر **آراستگی ظاهری، استفاده از عطر، اعتدال در زندگی و دوری از اسراف** تأکید داشتند. ایشان **در خانه ساده‌زیست بودند** اما **در میان مردم آراسته ظاهر می‌شدند.**
**امام رضا (علیه‌السلام)، نمونه‌ی فروتنی و مهربانی**
رفتار اجتماعی امام (ع) نشان‌دهنده **تواضع و احترام به همگان** بود. از **قطع نکردن سخن دیگران** تا **کمک به افراد ناآشنا** در حمام، همگی جلوه‌هایی از شخصیت بی‌نظیر ایشان است. **محبت و انسانیت او بی‌مانند بود.**
**محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، تنها کافی نیست!** امام رضا (علیه‌السلام) در ماجرای **شیعیان دروغین** که خود را پیرو علی (علیه‌السلام) می‌نامیدند، ولی به حضورش راه نیافتند، نشان دادند که **شیعه واقعی، نه فقط دوستدار، بلکه پیرو حقیقی در عمل و اخلاق است.**
**حقیقت توکل از دیدگاه امام رضا (علیه‌السلام)**
علی بن سوید از امام رضا (ع) درباره آیه *”و هر که بر خدا توکل کند، خدا او را بس است”* پرسید. امام فرمودند: **توکل یعنی اعتماد کامل به خدا، راضی بودن به قضا و قدر الهی و باور به اینکه خدا جز خیر برای بنده‌اش نمی‌خواهد.**
**ولیعهدی امام رضا (علیه‌السلام) و نیت مأمون**
مأمون ابتدا **خلافت** را به امام رضا (ع) پیشنهاد کرد، اما امام نپذیرفت. سپس ولیعهدی را مطرح کرد و با **تهدید به قتل**، امام را مجبور به پذیرش آن نمود. مأمون قصد داشت **محبوبیت امام** را به نفع حکومت خود مصادره کند و نفوذ ایشان را کاهش دهد.
**پاسخ امام رضا (علیه‌السلام) به مسئله رؤیت خداوند**
ابوقُرّه، محدث اهل سنت، از امام رضا (ع) درباره **دیدن خداوند** پرسید. امام فرمودند: **چشم‌ها او را نمی‌بینند، علم به او احاطه ندارد و هیچ‌چیز مانند او نیست**. سپس تأکید کردند که **پیامبر اکرم (ص)** خود این حقیقت را بیان فرمودند.
ابن سکّیت از امام رضا (علیه‌السلام) پرسید: چرا معجزات پیامبران متفاوت بود؟ امام فرمودند: **موسی (ع) در زمان رواج سحر، با معجزات عصا و ید بیضا مبعوث شد، عیسی (ع) در عصر پزشکی، بیماران را شفا داد، و پیامبر اسلام (ص) در زمان فصاحت، با قرآن آمد.**
امام رضا (علیه‌السلام) مسافری خراسانی را که در مکه درمانده شده بود، یاری کرد. اما برای حفظ عزت او، کمک را از پشت در داد و فرمود: «زود خارج شو تا یکدیگر را نبینیم.» زیرا نخواست آن مرد احساس شرمندگی کند.
عبدالعزیز بن مسلم در مرو، شاهد بحث مردم درباره امامت بود. امام رضا (علیه‌السلام) فرمود: امامت مقامی است که خداوند به برگزیدگان عطا می‌کند و مردم توان درک یا انتخاب امام را ندارند. امام، حجت خدا و راهنمای بشر است، معصوم، الهام‌شده و تأییدشده از سوی خدا.
روز قیامت، روز سختی است که انسان از نزدیکان خود می‌گریزد و کسی به کسی کاری ندارد. اما امام رضا (علیه‌السلام) راه نجات را چنین بیان می‌فرماید: “هرکس برای مؤمنی گشایش ایجاد کند، خداوند در قیامت برای او گشایش فراهم می‌کند.” پس نیکی به دیگران، رهایی در آخرت است.
هنگامی که امام رضا (علیه‌السلام) به نیشابور رسید، مردم برای دیدار ایشان گرد آمدند. امام فرمود: **”توحید، دژ محکم خداوند است. هرکه در آن وارد شود، از عذاب در امان است.”** سپس افزود: **”اما این شروطی دارد و من از شروط آن هستم.”** پذیرش ولایت امام، تکمیل ایمان است.
