باسمه تعالی
علی (علیه السلام) در قبله مسلمين متولد شده است. او به عنوان اولين پيرو اسلام و برای نخستين بار[1]، در پشت سر پيغمبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز گزارده است. پس به طور قطع بيش از هر مسلمان ديگری، قدر نماز، نخستين فريضه الهی،[2] را می‌داند و به آن اهميت می دهد.
نقل شده که حال علی (علیه السلام) به هنگام نماز، چنان بود كه در يكی از جنگ‌ها، تيری به پای آن حضرت اصابت كرد و هر چه تلاش كردند، نتوانستند آن را در آورند. پس درنگ نمودند تا علی (علیه السلام) مشغول نماز شود و در این هنگام بود که تير را از پای او بیرون آوردند. او در نماز آن چنان غرق در مناجات با معبود خویش بود، که متوجه درآوردن تیر نشد[3] و زمانی به خود آمد كه از نماز فراغت يافت و آن گاه بود که در خود احساس درد كرد.
همچنين در يكی از شب‌های مخوف جنگ صفين،[4] كه آتش جنگ برافروخته شده بود و از هر سو مانند باران تير می‌بارید، دیدند كه امیر المومنین (علیه السلام) رو به قبله ایستاد و مشغول نماز شد. پس از نماز، پرسیدند: یا امير المؤمنين! اين چه وقت نماز خواندن بود؟ آن حضرت فرمود: “اصلا اين جنگ برای چيست؟ جز اين است كه می‌خواهیم ظلم و فساد را ريشه كن كنيم تا نماز و احكام الهی چنانكه بايد، اقامه گردد؟”[5]
آری! امير المؤمنين (علیه السلام) در گفتار خویش نیز در موارد متعدد از نماز، اين فرمان بزرگ الهی و محبوب مورد علاقهاش كه برای هيچ عملی بمانند آن ارج نمی‌نهاد، سخن به ميان آورده و اهميت آن را يادآور شده است:
1- در فرازی که موضوعات مهم اسلامی را به اصحابش وصيت می‌نمايد و نسبت به انجام دادن آنها سفارش می‌كند، میفرمايد: “نماز را چنان كه بايد، برپا داريد و در حفظ و ادای آن كوشا باشيد و هر چه بيشتر به جا آوريد و به وسيله آن به خداوند تقرب جوئيد؛ زيرا كه خداوند در قرآن میفرمايد: «نماز فريضهای است كه در وقت معين بر اهل ايمان واجب شده است.»[6] آيا پاسخ دوزخيان را نشنيدهايد كه وقتی طبق گفته خداوند در قرآن از آنها می‌پرسند: «چه چيز شما را به دوزخ افكند؟ می‌گويند: ما از نمازگزاران نبوديم.»[7]
نماز، گناهان را مانند ريزش برگ درختان می‌ريزد و همچون رهايی چهارپايان از بند، انسان را رها می سازد. رسول خدا (صلی الله عليه و آله و سلم) نماز را به چشمه آب گرمی تشبيه فرمود كه بر در خانه مردی باشد و شبانه روز، پنج نوبت از آن شستشو كند، كه در اين صورت ديگر چركی در بدن وی باقی نخواهد ماند.
مقام و اهميت نماز را مردانی از مؤمنين می دانند كه زينت كالای دنيا و فرزندی كه نور چشم انسان است، و ثروت و دارائی، آنها را به خود مشغول نمی‌دارد؛ چنانكه خداوند در قرآن مجيد فرموده است: «مردانی هستند كه تجارت و داد و ستد دنيا آنها را از ياد خدا و اقامه نماز و پرداخت زكات باز نمی‌دارد.»[8]
با اين كه خدا، بهشت را به پيغمبر مژده داده بود، (اما آن حضرت) از بس نماز می‌گزارد، خود را به رنج انداخته بود و در اين كار، نظر به اين آيه شريفه داشت: «خانوادهات را فرمان ده نماز بگزارند، و خويشتن نيز بر انجام آن شكيبا باش».[9]
از اين رو آن حضرت هم خانواده خود را به انجام اين فريضه بزرگ الهی وادار می‌كرد و هم خود نيز با بردباری به ادای آن می‌پرداخت.”[10]
2- در عهدنامهای كه برای محمد بن ابی بكر نوشت و او را روانه کشور باستانی مصر نمود تا فرمانروای آن‌جا باشد، از جمله دستورهایی كه به او داد فرمود: “نماز را در اوقاتی كه برای آنها تعيين شده، به پای دار و به خاطر اين كه بیكاری و فرصت و وقت داری، پيش از وقت آن را به جای نياور و به بهانه اين كه كار داری، آن را به تأخير نينداز و اين را بدان كه تمام كارهايت پيرو نمازت می‌باشد.”[11] و [12]
3- از همه جالب‌تر، اين است كه در شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان، لحظهای پيش از آن كه جان به جان آفرين تسليم كند، ضمن وصيت تاريخی خود به فرزندان گراميش، امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) میفرمايد: “خدا را، خدا را كه برپا داشتن نماز را از ياد نبريد، زيرا نماز ستون دين است.”[13]
آری، امیر المؤمنین (علیه السلام)، نمازگزار نخستين اسلام، آغاز كارش در خانه خدا بود و پايان كارش نيز در خانه خدا به سر رسيد. بدين گونه، علی (علیه السلام) در جهان اسلام نخستين شهيد محراب است.
(برگرفته از مقاله “راز نماز در نهج البلاغه”، تالیف:”مرحوم حجة الاسلام علی دوانی”)
برچسب خورده:امیر المومنین امام علی_جنگ صفین_رسول خداعلی (علیه السلام) و فرمان بزرگ الهی_ نخستین فریضه الهی_نماز
پاورقی‌ها:
[1] آن حضرت در فرازی از خطبه 131 نهج البلاغه میفرمايد: “پروردگارا من نخستين كسی هستم كه به حق رسيد و آن را شنيد و پذيرفت. به طوری كه جز رسول خدا (صلی الله عليه و آله و سلم) هيچ كس در نماز بر من پيشی نگرفت.”
[2] بدين گونه كه جبرئيل امين، چند روز بعد از آن كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مقام نبوّت رسيد، برای دومين بار بر آن حضرت نازل گرديد و آبی از آسمان آورد و طريقه وضو گرفتن و نماز گزاردن و ركوع و سجود را به ایشان آموخت.
[3] ارشاد القلوب، جلد 2، صفحه 217 (چاپ انتشارات شریف رضی)
[4] ليلة الهرير
[5] وسائل الشیعه، جلد 4، صفحه 246
[6] سوره نساء، فرازی از آیه 103
[7]سوره مدثر، آیه 42 و 43
[8] سوره نور، فرازی از آیه 37
[9] سوره طه، فرازی از آیه 132
[10] نهج البلاغه، خطبه 199
[11] ” (من لا یحضره الفقیه، جلد 1، صفحه 208)
[12] نهج البلاغه، فرازی از نامه 27
[13] نهج البلاغه، فرازی از نامه 47