امام علی بن موسی الرضا

امام رضا (علیه السلام) در نامه‌ای به مأمون، اسلام ناب را چنین توصیف کردند: توحید، نبوت پیامبر اکرم (ص)، حقانیت قرآن، و امامت اهل بیت (ع). ایشان تأکید کردند که زمین هرگز از حجت الهی خالی نمی‌ماند و امامت استمرار هدایت الهی برای بشر است.

امام رضا (علیه‌السلام) علاوه بر هدایت ظاهری، با هدایت باطنی قلوب را نورانی می‌کند. بزنطی، از اصحاب امام، شبی را در منزل ایشان گذراند و به خود بالید. امام با نقل داستانی از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، او را از عجب و خودبزرگ‌بینی نجات داد و حقیقت را به او نمایاند.

امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ به احمد بن محمد بن ابی نصر که از تأخیر در اجابت دعایش نگران بود، فرمودند: تأخیر گاهی ناشی از علاقه خدا به شنیدن صدای بنده است. دعا را ترک نکن، به خدا اعتماد داشته باش و گمان نیک ببر، که وعده او حق است.

باسمه تعالی مأمون، امام رضا (علیه السلام) را در معرض آزمون های مختلفی قرار داد تا شاید از طریق شکست در آنها، بر آن حضرت پیروز شود. یکی از مهمترین این آزمون ها، مناظرات علمی با علمای ادیان مختلف بود.

امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: **”برترین خرد، شناخت انسان نسبت به خود است.”** خودآگاهی، کلید سعادت و رشد فکری است. شناخت حقوق، ظرفیت‌ها، ضعف‌ها، علایق، نیازها و آرمان‌ها، انسان را در مسیر کمال قرار می‌دهد. ولادت امام رضا (ع) فرصتی برای اندیشیدن به هویت و خودشناسی است.

امام رضا (علیه‌السلام) در مناظره‌ای با یک منکر خدا فرمودند: **”خدا خود، مکان و چگونگی را پدید آورده است. او با هیچ حس و مقیاسی درک نمی‌شود.”** سپس با استدلال‌های عقلی و مثال‌های دقیق، وجود خدا و صفات او را تبیین کردند تا آن فرد مسلمان شد.

امام رضا (علیه‌السلام) به یونس بن عبدالرحمان که از سرزنش‌های دیگران ناراحت شده بود، فرمودند: **”اگر حقیقت را درک کرده‌ای و امام تو از تو راضی است، نباید سخنان مردم تو را نگران کند. آنان هرچه می‌خواهند بگویند.”** این کلام، آرامش‌بخش هر مؤمن حق‌طلبی است.

امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: **”یک ساعت تفکر بهتر از یک سال عبادت است.”** تفکر در امر خداوند و نشانه‌های هستی، آدمی را به شناخت بهتر هدف زندگی و جایگاه خود در جهان رهنمون می‌سازد. بدون تفکر، ایده‌آل حقیقی انسان که همانا عشق به پروردگار است، ناشناخته می‌ماند.

امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: **”حق مادر از واجب‌ترین حقوق است؛ زیرا او فرزندش را با همه وجود نگهداری کرد و سختی‌ها را به جان خرید. پدر نیز اصل و ریشه فرزند است و احترام و نیکی به او، وظیفه‌ای الهی است.”** نکند محبت و فداکاری آنان را فراموش کنیم.

امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند: **”برتری تنها در تقوا و عمل صالح است، نه در اصل و نسب. هیچ‌کس با تکیه بر خاندان یا مقام، به سعادت نمی‌رسد.”** معیار برتری در نگاه ما چیست؟ ثروت و شهرت یا ایمان و اخلاق؟ این انتخاب مسیر زندگی ما را تعیین می‌کند.

امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ به معترضان، پذیرش ولایت‌عهدی را با استناد به ماجرای حضرت یوسف (علیه‌السلام) توجیه کردند. هدف ایشان، بهره‌گیری از قدرت برای هدایت جامعه بود، نه خدمت به حکومت فاسق مأمون.

امام رضا (علیه‌السلام) به لقب «عالم آل محمد» مشهور بودند. در مناظرات علمی، دانشمندان را به تسلیم واداشتند. در مسیر سفر به مرو، حدیث معروف «کلمه لا اله الا الله حصار من است…» را در نیشابور بیان فرمودند و امامت را شرط پذیرش توحید دانستند.