تاریخ نگاران آورده اند: هنگامی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شریعت خود را بر قبایل عرب عرضه داشت، برخی از آنان گفتند: “اگر ما بر آن چه می‌گویی با تو بیعت کرده و هم پیمان شویم و خدا تو را بر مخالفانت پیروز کند، آیا پس از تو رهبری این امت به دست ما سپرده خواهد شد؟”[note]1- سیره ابن هشام، جلد 1، صفحه 425- تاریخ طبری، جلد 2، صفحه 350- سیره حلبیه، جلد 2، صفحه 154[/note]
آن حضرت پاسخ داد: “این امر به دست خداست و خداوند، آن را به هر که بخواهد، واگذار می‌کند.”
خداوند نیز امت اسلامی را پس از رسول خویش رها ننمود و امیر المؤمنین (علیه السلام) را به عنوان وصی آن حضرت برگزید. نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز به دستور الهی در هر فرصت و موقعیت و در میان هر گروه و جماعت و در هر جنگ و نبرد، از این حقیقت پرده بر می‌داشت و با عبارات و کلمات مختلف، این پیام الهی را به دیگران می‌رساند …[note]2- به عنوان نمونه، هنگامى که آن حضرت خویشان و نزدیکان خود را هشدار داده و به یارى دعوت نمود، فرمود: “اى فرزندان عبدالمطلب! من براى شما به طور خاص و براى همه مردم به طور عمومى مبعوث شده ام. پس کدام یک از شما با من بیعت مى کند تا جانشین من گردد؟” و البته تنها کسى که به آن حضرت پاسخ داد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) بود. این حدیث را که به «حدیث الدار» معروف است، محدّثان، تاریخ نگاران و سیره نویسان مختلفی نقل کرده اند. از جمله: احمد بن حنبل در مسند، جلد 1، صفحه 111- نسائى در الخصائص، صفحه 18- طبرى در تاریخ، جلد 2، صفحه 216 و…
همچنین آن حضرت خطاب به امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود: “تو براى من، مانند هارون براى موسى هستى؛ جز آن که پس از من پیامبرى نخواهد بود.” این حدیث را که به “حدیث منزلت” شهرت دارد، عدّه اى از دانشمندان اهل سنّت از جمله بخارى، مسلم نیشابورى، احمد بن حنبل، ابو داوود طیالسى، ابن سعد، ابن ماجه، ابن حبّان، ترمذى، طبرى و دیگران نقل کرده اند. مولف نیز در کتاب موسوعه “نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الانوار” از نظر سند و دلالت درباره آن بحث نموده است.[/note]
اما در این میان، غدیر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
در غدیر آن چه را که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از ابتدای بعثت خویش به صورت پراکنده درباره امیر مؤمنان(علیه السلام) فرموده بود، جمع کرده و یکجا بیان نمود.
افزون بر آن، غدیر ویژگی هایی را درخود جای داده که پیش از آن در تبلیغ‌های دیگر آن حضرت نبود:
1ـ صراحت کلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و روشنی مقصود ایشان: آن حضرت در روز غدیر، به کلام تنها اکتفا نفرمود و در عمل نیز مقصود خود را معرفی نمود. ایشان در همان حال که سخن خود را می‌فرمود، دست علی(علیه السلام) را که در جانب راستش ایستاده بود، گرفته و بالا برد و با این عمل نیز شخص مورد نظر خود را به همگان نشان داد.
2ـ نزدیک بودن زمان غدیر به وفات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): آن بزرگوار در ضمن خطبه اش فرمود: “من به زودی به سوی پروردگارم دعوت می‌شوم که آن را خواهم پذیرفت…” [note]3- مستدرک صحیحین، جلد 3، صفحه 533 – خصائص نسائی، صفحه 28 (با اندکی اختلاف در لفظ) – کنز العمال، جلد 1، صفحه 187، حدیث 953 و…[/note]پوشیده نیست که این گونه سخن در چنین موقعیتی، تأثیر عمیقی بر حاضران گذاشته و حجت را بر همگان تمام و هر عذر و بهانه‌ای را از آنان می‌ستاند.
3ـ وقوع غدیر در میان جمعیت بی نظیری از مسلمانان: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از مدتی قبل، این حج را به عنوان آخرین حج خویش اعلام فرموده بود. در نتیجه، گروه‌های بسیاری از مسلمانان به مدینه آمدند تا برای آخرین بار همراه پیامبرشان به حج مشرف شوند و عده زیادی نیز در هنگام مناسک به ایشان پیوستند تا از فیض همراهی با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بهره برند.
سر انجام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه این خیل عظیم، مناسک حج را به پایان رسانده و راه بازگشت پیش گرفت. هنگامی که آن حضرت به منطقه غدیر خم که محل جدایی راه‌های اهل مدینه از مصریان و عراقیان بود رسید، توقف نموده و به انتظار نشست تا آنان که عقب مانده بودند برسند. هم چنین آن حضرت امر فرمود تا آنان که جلو رفته اند نیز بازگردند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از اقامه نماز برخاست و خطبه مهمی ایراد نمود و بدین سان سخن خود را به گوش تمامی آنان رسانید.
4ـ نزول کلام خداوند متعال در غدیر: پیش از خطبه آن حضرت این آیه نازل شد که:
«ای پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان و اگر چنین نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای و خداوند تو را از (خطرات) مردم حفظ می‌کند…»[note] 4-“یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و إن لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس… ” (سوره مائده، آیه 67)[/note] و [note]5- در بین مفسرین و علمای اهل تسنن به عنوان نمونه، میتوان به افرادی نظیر: محمد بن جریر طبری در کتاب الولایة، ابوالحسن واحدی نیشابوری در اسباب النزول، حاکم حسکانی در شواهد التنزیل و…، و در بین مفسرین شیعه میتوان به عنوان نمونه به بزرگانی همچون شیخ طوسی در تبیان، ثقة الإسلام طبرسی در مجمع البیان، علامه طباطبائی در المیزان و… اشاره نمود که شأن نزول آیه 67 سوره مائده (آیه تبلیغ) را درباره واقعه غدیر ذکر نمودهاند.[/note]
بعد از خطبه آن بزرگوار نیز این آیه نازل شد:
«امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم.» [note]6- “… الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دینا…” (سوره مائده، آیه 3)[/note]و [note]7- در میان مفسرین شیعی، میتوان به عنوان نمونه به بزرگانی همچون شیخ طوسی در تبیان، ثقة الاسلام طبرسی در مجمع البیان، علامه طباطبائی در المیزان و… و در بین علمای اهل تسنن، میتوان به عنوان نمونه به افرادی نظیر: محمد بن جریر طبری در کتاب الولایة – حاکم حسکانی در شواهد التنزیل – خطیب بغدادی در تاریخش (جلد 8، صفحه 290) – حموینی در فرائد السمطین و… اشاره نمود که شأن نزول این فراز از آیه 3 سوره مائده (آیه اکمال) را درباره واقعه غدیر ذکر نموده اند.[/note]
5ـ تبریک و تهنیت گفتن حضار بر امیرالمؤمنین (علیه السلام): در این میان، از نخستین کسانی که برای این امر، قدم پیش گذاشتند، ابوبکر و عمر بودند؛ در حالی که می‌گفتند: “خوشا به حال تو ای پسر ابوطالب که مولای ما و مولای هر مرد و زن مؤمنی گشتی.”[note]8- مسند احمد، جلد 4، صفحه 281 – تاریخ اسلام ذهبی، قسمت عهد خلفا، صفحه 633 – ابن اثیر در نهایة، جلد 5، صفحه 228 – تاریخ بغداد، جلد 8، صفحه 290– البدایة و النهایة، جلد 7، صفحه 386– خطیب خوارزمی در مناقب، صفحه 94 – کنزالعمال، جلد 13، صفحه 134[/note]
بر اساس این ویژگیها و برخی ویژگیهای دیگر، غدیر جایگاهی ویژه در معرفی و اعلام وصایت امیر المؤمنین (علیه السلام) دارد.
بدین ترتیب، غدیر آخرین جایگاه ابلاغ و اعلام امامت امیر مؤمنان، علی (علیه السلام) بود؛ با این تفاوت که در این مرتبه، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با کنایه و اشاره سخن نگفت؛ بلکه با صراحت و آشکارا مطلب خویش را بیان فرمود. بی گمان آن چه آن حضرت فرمود، در بیان مقصودی که داشت جامع و کامل بود و اگر چنین نبود، آیه «اکمال دین» از جانب خدای متعال نازل نمی‌شد ….
(برگرفته از کتاب “غدیر، آخرین جایگاه اعلان عمومی”، تألیف: “آیت الله سید علی میلانی”)
سایت رشد فرارسیدن
سالروز اکمال دین به اعلام ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام)
عید الله الأکبر،
عید سعید غدیر خم
را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.
پاورقی ها: