قربانی، از شعارها و نشانه های دین خدا و پرستش او و از مناسك حج است. مفهوم قربانی، آن است كه برای خدا و به نام خدای متعال، حیوانی را به حرم محترم الهی هدیه و تقدیم می كنند. این حیوان، در صحرای منی یا شهر مكه ذبح یا نحر می شود و به نیازمندان و تهی دستان انفاق می گردد.
خداوند مهربان، در قرآن کریم می فرماید: «و شترهاى چاق و فربه را (در مراسم حج) براى شما از شعائر الهى قرار دادیم. در آنها براى شما خیر و بركت است. نام خدا را (هنگام قربانى كردن) در حالى كه به صف ایستاده اند، بر آنها ببرید و هنگامى كه پهلوهایشان آرام گرفت (و جان دادند)، از گوشت آنها بخورید و مستمندان قانع و فقیران را نیز از آن اطعام كنید! این گونه ما آنها (شتران) را مسخّرتان ساختیم، تا شكر خدا را بجا آورید.»[note]1- سوره حج، آیه 36[/note]
موضوع تقرب به خداوند از طریق قربانی نمودن، طبق آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام)، از بدو پیدایش جوامع بشری وجود داشته است. قرآن كریم، یادآور می شود كه كشتار گوسفند و شتر و تقرب جستن به آنها، از رسوم قدیم بندگی است كه خداوند تعالی، بندگان پیشین خود را به این عبادت راهنمایی نموده است.
قرآن کریم می فرماید: «براى هر امّتى قربانگاهى قرار دادیم، تا نام خدا را (به هنگام قربانى) بر چهارپایانى كه به آنان روزى دادهایم ببرند و خداى شما، معبود واحدى است. در برابر (فرمان) او تسلیم شوید و به متواضعان و تسلیمشوندگان بشارت ده.»[note]2- سوره حج، آیه 34[/note]
و همچنین قرآن کریم در خصوص قدمت این سنت، می فرماید: « و داستان دو فرزند آدم را به حقّ بر آنها بخوان: هنگامى كه هر كدام، كارى براى تقرّب (به پروردگار) انجام دادند؛ امّا از یكى پذیرفته شد و از دیگرى پذیرفته نشد. (برادرى كه عملش مردود شده بود، به برادر دیگر) گفت: «به خدا سوگند تو را خواهم كشت!» (برادر دیگر) گفت: «(من چه گناهى دارم؟ زیرا) خدا، تنها از پرهیزکاران مىپذیرد!»[note]3- سوره مائده، آیه 27[/note]
عمل قربانی در پیشگاه بت ها و بتكده ها در كشورهای هند، روم و یونان مرسوم و عبادتی با اهمیت بوده و در همه امت های مختلف انجام می گرفته است.
همه پیامبران بنی اسرائیل (چنانكه در تورات نوشته شده)، عمل قربانی را عبادت می دانستند و به وسیله آن، به دنبال تقرب به درگاه الهی بوده اند؛ تا این كه حضرت عیسی (علیه السلام) به پیغمبری مبعوث گشت. عمل قربانی در شریعت آن حضرت نیز معمول بود و او احكام تورات را چنانكه در اناجیل چهارگانه است، امضا و برقرار داشت. علاوه بر آن، مطابق انجیل های چهارگانه، مسیح (علیه السلام) دستوراتی صریح در خصوص قربانی نمودن، بیان داشته است. به عنوان نمونه، آن حضرت به بیماران و دارندگان درد و حاجت، امر می فرمود كه بر حسب فرمان پروردگار، قربانی ها رابه عنوان فدای از خود (در عوض خویش)، تقدیم معبد و كلیسا نمایند.
اما پس از مسیح (علیه السلام)، كسانی كه دین خدا را به بازی و هوس های نفسانی گرفتند؛ جانشین او شدند و گفتند آن حضرت با تسلیم خود به كشته شدن، حكم قربانی ها را منسوخ گردانیده است!
بر این اساس، تقرب جستن به سوی خداوند از طریق قربانی نمودن، در میان مردم معمول و مستمر بود؛ تا هنگامی كه اعراب، عمل قربانی را مانند پاره ای از مناسك حج تغییر داده و قربانی را برای تقرب به بت ها انجام می دادند. اما اسلام، این عمل را از آمیختگی با شرك پاك كرد و به نام خداوند یكتا اختصاص داد و مسلمانان را به روح اخلاص و پرهیزکاری كه سبب قبولی قربانی آنان خواهد شد، راهنمایی فرمود.
در این راستا، قرآن کریم می فرماید: «نه گوشتها و نه خونهاى آنها، هرگز به خدا نمیرسد. آنچه به او مىرسد، تقوا و پرهیزکارى شماست. این گونه خداوند آنها را مسخّر شما ساخته، تا او را بخاطر آنكه شما را هدایت كرده است بزرگ بشمرید و به نیكوكاران بشارت ده.»[note]4- سوره حج، آیه 37[/note]
در دین اسلام، قربانی نمودن، احیای سنت حضرت ابراهیم (علیه السلام) و یادآوری لطف خداوند به آن حضرت و به مردم در قرار دادن فدیه (عوض) به جای آزمون ذبح فرزندش اسمعیل (علیه السلام) می باشد. همچنین، اشاره ایست به این موضوع که ابراهیم و اسمعیل (علیهما السلام) برای مومنین در قوت ایمان و پذیرش فرمان الهی، مقیاس و نمونه اند. همچنین قربانی رمز و سمبلی است برای كشتن نفس اماره[note]5- قال الصادق (علیه السلام): “…و اذبح حنجرة الهوی و الطمع عنک عند الذبیحة …” (مصباح الشریعه، صفحه 47)[/note] و قطع ریشه صفات پست و پلید و خلاصی دادن جان از زندان دنیا به زندگی با فضیلت و نابود نمودن خواهش ها و اراده خود در راه خواست خداوندی.
بر اساس آنچه ذکر گردید، سنت قربانی، از سنن دیرین ادیان الهی است که اساس آن بر تقرب جستن به پروردگار استوار است. لذا اگر چه قربانی مورد استفاده مردم و مستمندان قرار می گیرد، اما شرط اساسی پذیرفته شدن آن، پرهیزکاری و اخلاص فرد قربانی کننده می باشد و در حقیقت این عمل، رمز و سمبلی از مبارزه با بدیها و کشتن نفس اماره و پای گذاردن بر امیال نفسانی به حساب می آید.
(بر گرفته از کتاب “فلسفه و اسرار حج”، تالیف: “مرحوم آیت الله محمد امامی نجفی خوانساری”)
سایت رشد فرارسیدن
عید سعید قربان،
هنگامه رستن از بندها و پیوستن به جان جانها،
را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می گوید.
پاورقی ها: