علي عليه السلام اولين امام شيعيان و نخستين جانشين و وصي پيامبر خاتم، حضرت محمد مصطفي صلّي الله عليه و آله و سلّم است. او مردي است كه به استناد و گواهي تاريخ، محل تجمع صفات پسنديده انساني و اسلامي است؛ مردي كه در عين شجاعت و دلاوري ، پشتيبان و ياور ضعيفان و در كمال ملاطفت و نرم خويي، عدالت پيشه و ظلم ستيز بود.
همت و دقت او در امانتداري از بيت المال[1] و حفظ عدالت را به عنوان نمونه اي از صفات متعالي اين انسان كامل در حكايت زير مي بينيم:
شبي عقيل (برادر علي عليه السلام ) به عنوان مهمان بر آن حضرت در كوفه وارد شد. حضرت مقدم برادر را گرامي شمرد و احترام كرد. امام حسن (علیه السلام) به اشاره پدرش يك پيراهن و يك ردا، از مال خودش به عقيل اهدا كرد. هوا گرم بود. علي و عقيل روي بام دارالامارهي كوفه نشسته بودند. عقيل انتظار سفره رنگيني داشت. برخلاف انتظارش، غذاي ساده اي بيش نبود؛ بعد عقيل حاجت خود را اظهار كرد و گفت: زودتر بايد به خانه ام برگردم و خيلي مقروضم، آمده ام شما دستور بدهيد، قرض من را بدهند. فرمود : چقدر مقروضي؟ گفت : صدهزار درهم. فرمود: چه قدر زياد! بعد فرمود: متاسفم كه اين قدر، تمكّن ندارم كه همه قرض هاي تو را بدهم؛ ولي همين كه موقع حقوق و تقسيم سهميه ها شد، من از سهم خودم تا آن اندازه اي كه مقدور است، خواهم داد. عقيل گفت: سهم تو كه چيزي نيست، چه قدرش را مي خواهي خودت برداري و چقدرش را به من بدهي؟ دستور بده از بيت المال بدهند. فرمود: بيت المال كه ملك شخصي من نيست؛ من امين مال مردمم؛ نمي توانم از بيت المال به تو بدهم.
علي عليه السلام كه ديد عقيل خيلي سماجت مي كند، از همان پشت بام كه به بازار مشرف بود و صندوق هاي تجار ديده مي شد به صندوق ها اشاره كرد و فرمود : من يك پيشنهاد به تو مي كنم كه اگر عمل كني، همه قرض ها را مي دهي و آن اين كه اين مردم، تدريجاً به خانه ها مي روند و اينجا خلوت مي شود و صندوق هاشان كه پر از درهم و دينار است، اينجا هست؛ همين كه خلوت شد، برو و اين صندوق ها را خالي كن و قرض هايت را بده. عقيل گفت : برادر جان! سر به سر من مي گذاري، به من پيشنهاد دزدي مي كني؟ مگر من دزدم كه بروم مال مردم بيچاره اي را كه راحت در خانه هاي خود خوابيده اند بزنم؟! فرمود: چه فرق مي كند كه از بيت المال به ناحق بگيري و يا اين صندوق ها را بزني؟ هردو دزدي است. بعد فرمود: پيشنهاد ديگري به تو مي كنم ، در اين نزديكي كوفه، شهر قديم حيره است و مركز بازرگانان و ثروتمندان عمده اي است؛ شبانه دو نفري، مي رويم و بر يكي از آن ها شبيخون مي زنيم! عقيل گفت : برادر جان ! من از بيت المال مسلمين كمك مي خواهم و تو اين حرف ها را به من مي زني ؟! فرمود اتفاقا اگر مال يك نفر را بدزدي، بهتر است از اين كه مال صدها هزار نفر را بدزدي. چه طور است كه ربودن مال يك نفر اسم دزدي دارد و ربودن اموال عمومي، دزدي نيست؟! [2]
اين ماجرا تنها گوشه اي بود بسيار كوچك از زندگي سراسر عدالت طلبي علي عليه السلام. آري زندگي او صحنه ايست كامل و آموزنده از بروز صفات والا و روحاني يك پيشواي پاك و خدايي. بر ماست كه با بهره گيري از اين تعاليم، معنويت و اخلاق خود را پرورش داده و تا حد توان از مسير روشن و مستقيم علوي، تبعيت نماييم.
برچسب خورده ها: عدالت_امانت داری_بیت المال_عقیل_امیرالمومنین علیه السلام
پاورقي ها :
[1] اموالی که مسلمانان به حکومت اسلامی پرداختند تا بین همه مسلمانان تقسیم شود.
[2] كتاب حكمت ها و اندرزها، استاد شهيد مرتضي مطهّري (صفحات 154 تا 156)