باسمه تعالی

تا کنون شده برایتان این سوال مطرح شود که اگر همه انسان‌ها شبیه هم بودند و تفاوتی نداشتند چه می‌شد؟!

عبدالعظیم حسنی[1]، از یاران باوفای حضرت جواد (علیه السلام)، خدمت ایشان رسید و درخواست کرد تا امام از پدران بزرگوارش حدیثی برای وی نقل کند. امام هم بیان حکیمانه‌ای از پدران خود نقل کرد. عبدالعظیم چندین بار درخواست خود را تکرار کرد و حضرت جواد (علیه السلام) هم هر بار بیان ارزنده‌ای از پدران خود نقل می‌فرمود. یکی از بیان‌های حضرت پاسخ به همین سؤال ماست. حضرت از جدش از پدران بزرگوارش و از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت کرد که فرمود: “خِیر بشر در اختلاف و تفاوت ویژگی‌هاست و هلاکتش در یکنواخت بودن و همسانی ویژگی‏‌هاست[2].”آری گوناگونی در نحوه آفرینش انسان‏ها از عجایب خلقت است. خداوند در قرآن فرموده است: “راستى شما را چه مى‏شود كه براى خدا عظمتى قائل نيستيد؟ با اينكه اوست كه شما را به اشكال و احوالى مختلف آفريد[3].”

هیچ انسانی با انسان دیگر از لحاظ خصوصیات جسمی و روانی یکسان نیست و بشر کشف کرده که این تفاوت به‏ گونه‏ای است که حتی‏ سر انگشت هیچ دو نفری همانند نمی‌‏باشد[4].

اگر همه انسان‏ها یکنواخت آفریده می‌‌شدند، نظام اجتماع مختل می‏‌شد؛ زیرا همه دنبال یک کار می‌‏رفتند و ذوق و سلیقه‏‌شان یک روش و یک کار را اقتضا می ‏کرد و به کارهای دیگر نمی‏‌پرداختند؛ در نتیجه نیازهای فراوانی که بشر در زندگی از آنها ناگزیر است، برآورده نمی‏‌شد و در سر و سامان دادن به امور زندگانی، دچار سختی و مشکلاتی می‌‌گردید که زندگی را بر او تلخ و ناگوار می‌کرد. پس حکمت خداوند اقتضا نموده که مردم به لحاظ استعداد و تمایل به انجام کارهای گوناگون با هم اختلاف داشته باشند، تا هر کسی به کاری بپردازد و امور مردم طبق روال و نظم مقرر اداره شود.

و در نهایت هرکس نیز بر اساس توانایی‌ها و استعدادهایی که آفریدگار بر طبق مصالح آفرینش مقرر داشته،‏ مورد آزمایش الهی قرار می‌گیرد.

(برگرفته از کتاب”عدل الهی”، تاليف: “استاد شهید مرتضی مطهری” (همراه با تلخیص و اضافات))

پاورقی‌ها:

[1] از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) که مرقدش هم اکنون در شهر ری، در نزدیکی تهران است. او از یاران امام هادی (علیه السلام) نیز بوده است. برای مطالعۀ نمونه‌ای که نشان‌دهنده عقائد صحیح او است، به این مطلب مراجعه فرمایید

[2] (امالی صدوق، صفحه 446)

[3] (سوره نوح، آیات 13 و 14)

[4] خداوند در قرآن می‌فرماید: “آری ما توانایی داریم که (دوباره) سرانگشتان او را (مانند اول) هماهنگ کنیم.” (سوره قیامت، آیه 4) دراین آیه یک نکته علمی بیان شده که پس از قرن‏ها بشر به آن پی برده است؛  یعنی با وجودی که سرانگشت‏ها بسیار ظریف است و با یکدیگر )و با سرانگشتان تمامی انسان‌ها( به طور دقیق تفاوت و تمایز دارد، ما می ‏توانیم دوباره به همان تمایز و دقت آنها را اعاده نماییم