باسمه تعالی
خود را از گزند کسی که خویشتن را ناچیز و خوار می‌یابد[و در باطن نسبت به خود احساس حقارت و پستی دارد]،در امان ندان[1]!
خداوند متعال، انسان را با مدال افتخار و لیاقت، بزرگی و کرامت بخشید؛ تا آنجا که در قرآن کریم می‌فرماید: “ولقد کرمنا بنی آدم…؛ ما انسانها را بزرگی و کرامت بخشیدیم[2]…”و با این شاخصه او را از موجودات دیگر آن چنان برتری داد که در مقابل این آفرینش عظیم، خود را تحسین فرمود: “…فتبارک الله أحسن الخالقین؛ …پس بزرگ است خدایی که بهترین آفرینندگان است[3].”
آن چه از مجموع آیات و روایات به دست می‌آید آن است که اگر انسان در مسیر هدایت و خیر قرار گیرد به چنین بزرگی و کرامتی دست خواهد یافت که از فرشتگان هم برتر می‌شود و اگر به بیراهه بیفتد، از درندگان و حیوانات هم پست تر می‌شود.
اما راه دستیابی به بزرگی و کرامت نفس، توجه به اين موضوع است که انسان بداند کیست و از کجا آمده و چگونه باید باشد و چه صفاتی لایق و متناسب با جایگاه والای اوست. مجموع این آگاهی ها، پایه و اساس حرکت تکاملی انسان به سمت جایگاه والای خودشناسی است که از “بهترین و سودمندترین شناختها به شمار می آید[4].”از این روست که انسان با خودشناسی به قابلیت‌‌ها، توانمندی‌‌ها، تحولات و ویژگی‌‌های خود پی می‌برد و ضعف، فقر، نیازمندی و تعلق به قدرت لایتناهی پروردگار را در خود حس می‌کند.
مطابق فرمايش امام هادی (عليه السلام) شخصی که قدر و قیمت خود را ندانست و در این خودشناسی کوشش نکرد، قطعا به تباهی کشیده می‌شود. چرا که اگر به واسطه عدم خودشناسی، شخصیت و جایگاه فرد در نظر خودش پست و حقیر شد، هر کار زشتی را مرتکب می‌شود و حرمت انسانی خویش را نگاه نمی‌دارد. از چنین کسی باید ترسید؛ چرا که وقتی کسی برای خودش ارزشی قایل نباشد، بدون شک، برای دیگران هم ارزشی قایل نخواهد بود.
بی‌جهت نیست که افراد بی‌فرهنگ و بی‌هویت، دست به جنایت‌های بزرگ می‌زنند و بزهکاری برای آنان امری عادی است. جا دارد در این هیاهو و غوغای زندگی دنیایی، از شناخت خویشتن غافل نباشیم و اندکی هم شده به جایگاه خود در هندسه آفرینش بیندیشیم.
«برگرفته از کتاب: “حکمت های نقوی”، تألیف: “جواد محدثی”(با تلخیص و اضافات)»
پاورقی ها:
[1] (تحف العقول، صفحه 483)
[2] سوره إسراء، آیه 70
[3] سوره مؤمنون، آیه 14
[4] (غرر الحکم، صفحه 712)