چرا شیعیان در ایام اربعین پیاده به زیارت امام حسین علیه‌السلام می‌روند؟
اهمیت زیارت و فلسفة آن
یکی از اعمال عبادی توصیه‌شده در دین اسلام، «زیارت» است. زیارت به معنای دیدار و شامل دیدار فرد، چه در زمان حیات و چه پس از مرگ اوست. «زیارت» در فرهنگ دین، به معنای «حضور» در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان برای «اظهار ارادت و احترام به اولیای الهی» و به قصد «تعظیم شعائر الهی» است.
روشن است که یکی از راه‌های ابراز محبت به خانواده یا دوستان، دیدار آن‌ها یا اگر زنده نباشند، حضور بر سر مزارشان است. می‌دانیم که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمة اطهار علیهم‌السلام، محبوب‌ترین بندگان نزد خدا هستند. زیارت، یکی از بهترین راه‌های اظهار محبت به آنان است.
طبق احادیث معتبر، زیارت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و امامان معصوم علیهم‌السلام، علاوه بر ابراز محبت، داراى آثار و برکات فراوان دیگر نیز هست. امامان معصوم علیهم‌السلام، توجهی ویژه به کسانى که به زیارت قبورشان مىروند، دارند. طبق فرمایشی از امام رضا علیه‌السلام، زیارت یکی از مصادیق وفای به عهد با امامان علیهم‌السلام است. کسی که ائمه علیهم‌السلام را مشتاقانه و با تصدیق آنچه مورد پسند آن بزرگواران است، ایشان را زیارت کند، امامان در روز قیامت شفیع او خواهند بود.[i]
فضیلت زیارت امام حسین علیه‌السلام
زیارت همة ائمه علیهم‌السلام دارای پاداش فراوان است؛ ولی در میان اهل‌بیت علیهم‌السلام زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام در کربلا از جایگاه و اهمیتی ویژه برخوردار است.
در احادیث رسیده از امامان معصوم علیهم‌السلام، برای زیارت امام حسین علیه‌السلام ثواب‌های فوق‌العاده و آثار و برکات متعدد ذکر شده که دور شدن از بدی‌ها و زیاد شدن روزی زائران از آن جمله است.[ii]
زیارت امام حسین علیه‌السلام در اربعین
زیارت امام حسین علیه‌السلام همیشه مستحب است و آثار و برکات فراوان دارد؛ ولی در زمان‌ها و مناسبت‌های خاص، بر آن بیشتر تأکید شده و پاداش خاصی برای آن وعده داده شده است؛ از جمله نیمة رجب، نیمة شعبان، روز عرفه و برخی روزهای دیگر. در میان این مناسبت‌ها، زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام در روز اربعین (یعنی چهل روز بعد از سالگرد شهادت ایشان) از گذشته بین شیعیان دارای اهمیتی خاص بوده است.
طبق گزارش‌های تاریخی، جابر بن عبدالله انصاری، صحابى بزرگ پیامبر اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم، در روز اربعین به زیارت امام حسین علیه‌السلام مشرّف شد. از همان زمان تا کنون، شیعیان همواره به‌طور خاص تلاش کرده‌اند که روز اربعین خود را به کربلا برسانند و امام حسین علیه‌السلام را از نزدیک زیارت کنند.
در روایتی از امام حسن عسکری علیه‌السلام، ایشان پنج نشانه برای مؤمن برشمرده‌اند که یکی از آن‌ها زیارت اربعین است.[iii] همچنین امام صادق علیه‌السلام برای این روز زیارت‌نامه‌ای خاص را آموزش داده است که نشان‌دهنده استحباب زیارت امام حسین علیه‌السلام در این روز است.[iv] [v]
پیاده روی و ادب زیارت
برای زیارت، علاوه بر مکان و زمان -که به آن پرداخته شد- آداب و مستحباتی نیز بیان شده است. از جمله آداب زیارت امام حسین علیه‌السلام -که پاداش بسیاری برای آن در نظر گرفته شده- پیاده رفتن به زیارت وی است. پیاده رفتن به زیارت، یک نوع ادای احترام و نشانة خضوع است. امامان علیهم‌السلام، ثواب‌هایی عظیم برای پیاده رفتن به زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام ذکر کرده‌اند. امام صادق علیه‌السلام فرموده است:
کسى که از منزلش بیرون آید و قصدش زیارت قبر حسین ابن على علیهماالسلام باشد، اگر پیاده رود، خداوند به ازای هر قدمى که برمىدارد، یک حسنه برایش می‌نویسد و یک گناه از او محو مىفرماید.[vi]
تداوم سنت زیارت اربعین با پای پیاده
با توجه به این تأکیدهای ویژه، سنت پیاده‌روی برای زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام شکل گرفت و کم‌کم گسترش یافت. این سنت در بعضی مناسبت‌ها، با شور بیشتری اجرا می‌شود. از جمله در ایام اربعین که شیعیان دوستدار و دلسوختة اهل بیت علیهم‌السلام، به آن بسیار توجه دارند و می‌کوشند که با کاروان اسرا از زنان و کودکان مظلوم امام حسین علیه‌السلام -که در همین ایام از شام به کربلا رسیدند-، مواسات و همدردی نمایند و با پای پیاده مسیر را طی کنند.
برگزاری راهپیمایی اربعین در طول زمان با فراز و فرودهایی همراه بوده است. گاهی اوقات به خاطر فشارهای حکومت های ستمگر، عرصه بر شیعیان تنگ می‌شد و با مشکلاتی روبه‌رو می‌شدند؛ ولی درمجموع این سنت با گذشت زمان کمرنگ نشد. هرساله شیعیان با اشتیاق از فواصل دور و نزدیک خود را به سرزمین عراق می‌رسانند و به خیل عظیم زوار الحسین علیه‌السلام می‌پیوندند. این دلباختگان و مشتاقان، در راه زیارت مولای خود قدم می‌گذارند و به سوی حرم ارباب خود، امام حسین علیه‌السلام، حرکت می‌کنند.
این زائران در طی مسیر هرگاه به یاد مصائب سیدالشهدا علیه‌السلام و خاندان وی می‌افتند، محزون می‌شوند و با ایشان همدردی می‌کنند و گاه بر غربت و مظلومیت این عزیزان می‌گریند.
[i]. الکافی/ ج4/ ص 567.
[ii]. کامل الزیارات/ النص/ 151.
امام باقر علیه‌السلام فرمود:
مُرُوا شِيعَتَنَا بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه‌السلام فَإِنَّ إِتْيَانَهُ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ يَمُدُّ فِي الْعُمُرِ وَ يَدْفَعُ مَدَافِعَ السَّوْءِ
امر کنید شیعیان ما را به زیارت قبر حسین علیه‌السلام؛ زیرا این کار، روزى را زیاد و عمر را طولانى و امورى که بدى‌ها را جلب مىکند، دفع مىمینماید.
[iii]. کتاب المزار- مناسک المزار(للمفید) / ص 53.
[iv]. قبسات من علم الرجال/ ج 3/ ص 656.
[v]. زیارت مشهور به اربعین با این فرازها شروع می‌شود: اَلسَّلامُ عَلی وَلیِّ اللهِ وَ حَبیبِهِ، اَلسَّلامُ عَلی خَلیلِ اللهِ وَ نَجیبِهِ… .
[vi]. کامل الزیارات/ ص 132.