در نهاد انسان نیرویی آسمانی است که او را به کارهای خوب تشویق کرده و از کارهای زشت باز می دارد. همگان وجود این نیرو را در درون خود می‌یابند و پیروی از آن را فضيلت می‌دانند. تنها از کسانی می توان انتظار امانت‌داری، صداقت و عدالت داشت که این نیرو در آنان زنده و بیدار باشد. اگر این نور در نهاد شخصی به خاموشی گراید، دیگر نباید از او انتظار عدالت، فضیلت، شرف و آدمیت داشت.
در اصطلاح علم اخلاق به این نیرو «وجدان» گفته می‌شود. ندای وجدان و صدای ضمیر، همواره به شخص نهیب می‌زند و او را می‌ترساند و از او می‌خواهد تا نقاط ضعف را برطرف کند.
بارها دیده‌ایم که صفحه زندگی برخی افراد از جرم، خیانت، گناه، ستم و فساد سیاه شده، اما تحت تأثیر این ندای وجدان و به منظور خلاصی از آشفتگی و نگرانی‌های روحی، متحول شده‌اند و در فصل دیگر و جديدی از زندگی به صورت انسانی پاک و خیرخواه، خداپرست و با شرافت ظاهر گردیدند.
یکی از اهداف و برنامه‌های دینی این است که وجدان بشر همیشه زنده بماند و از ضعف و سستی آن جلوگیری شود. نماز، حج، دعا، اذکار، مواعظ، نصایح، تلاوت قرآن و سایر احکام تربیتی اسلام و به طور کلّی اطاعت از تمام اوامر و نواهی شرع، این نیرو را رشد می‌دهد و وجدان عالی‌تر و نیرومندتری را به نام «وجدان دینی و درک مسؤولیت» می‌سازد.
یکی از فواید تربیتی روزه «پرورش وجدان» است. روزه از جمله عباداتی است که با خلوص و پاکی نیت و پیروی از وجدان دینی انجام می‌شود و ریاکاری و اهداف بیهوده در آن کمتر وارد می‌گردد؛ زیرا روزه، صبر و پرهیز از زیاده‌روی و خویشتن‌داری است. و کسی که نیت پاک، شوق به اطاعت فرمان خدا و پاسخ به ندای وجدان نداشته باشد، امساک و خویشتن‌داری نیز ننموده و در خلوت از خوردن و آشامیدن پرهیز نخواهد کرد؛ چرا که می‌تواند در حضور مردم از خوردن غذا خودداری کند، ولی به طور محرمانه روزه خود را افطار کند.
امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرماید:
“روزه آزمایشی برای اخلاص خلق است.” [note]1. وَالصِّیامُ ابِتلاءً لِاخلاصِ الخَلق[/note]
شخص روزه‌دار دارای وجدان رشد یافته دینی است و يقيناً روزه او سبب رشد بیشتر وجدان و درک او از مسؤولیت می‌شود. در روایات روزه‌داری به عنوان یکی از ارکان پنج‌گانه اسلام شمرده شده است[note]2. بُنِیَ الاسلامُ عَلی خَمسهِ اشیاء، عَلَی الصَلوهِ، وَ الزَکاهِ، وَالحَجِ، وَ الصَومِ، وَالولَایه[/note]، پس چه نیکوست در ماه مبارک رمضان از اين منظر به موضوع روزه‌داری توجه نموده و به پرورش وجدان و بیداری ضمیر خود و ديگران کمک کنیم.
(برگرفته از کتاب عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق، تألیف آیة الله صافی (با اندکی تلخیص و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن
ماه مبارک رمضان
ماه پرورش وجدان و بهار رحمت و غفران را
به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.
پاورقی‌ها: