باسمه تعالی
از آن جا که اسلام، دین زندگی است، احکام و تعالیم حیات بخشی را برای انسان فراهم کرده تا او بتواند در هر سطحی، مناسبات خود را به درستی ایجاد و تحکیم کند. این تعالیم، سبب می گردد تا هیچ یک از ابعاد فردی و اجتماعی حیات بشری از آموزه های وحیانی و تعالیم نبی مکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) خالی نمانده و جریان عبودیت و بندگی در جای جای زندگی نفوذ داشته باشد. بدین ترتیب، انسان با آموختن و به کار بردن چنین دانش و برنامه ای، حیات طیبی را که پروردگارش برای او شایسته دانسته، تجربه خواهد کرد.
یکی از آن تعالیم جامع، چگونگی تربیت و تعلیم کودکان است؛ زیرا فرزندان، امانت الهی و نعمت و نشانه های خدا هستند [1]و پدر و مادر درباره سلامت، رشد و تربیت آنان مسئول اند.[2] به فرموده قرآن کریم، آنان در برابر تربیت خوب، پاداش [3]و در برابر تربیت بد کودکان خویش کیفر خواهند دید.[4].
بر این اساس، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در تعالیم و آموزه های انسان ساز خویش به ما آموخته که برای فرزند، حقوقی بر عهده پدر و مادر است که باید در انجام آن کوشا و جدی باشند. به عنوان نمونه، برخی از این حقوق مطابق احادیث نبوی عبارتند از:
1- گرامی داشتن فرزند:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: “فرزندانتان را گرامی بدارید و آنان را نیک تربیت کنید که آمرزیده می شوید.”[5]
2- انتخاب نام نیکو برای او:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “حق فرزند بر پدر این است که… نام نیکو بر وی نهد.”[6] همچنین ایشان فرمود: “نخستین هدیه هر پدری به فرزندش، نام نیکو بر وی نهادن است.”[7]
3- مهرورزی با فرزند :
نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “هرکس فرزندش را ببوسد، خدا برایش نیکی می نویسد.” [8]همجنین آن حضرت در بیانی دیگر می فرماید: “فرزندانتان را زیاد ببوسید…”[9]
در همین رابطه نقل شده روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حسن و حسین (علیهما السلام) را می بوسید. شخصی این صحنه را دید و گفت: “من ده فرزند دارم و هرگز هیچ یک از آنان را نبوسیده ام.” آن حضرت به شدت ناراحت شد؛ به گونه ای که چهره اش برافروخته گردید و خطاب به آن مرد فرمود:”… هرکس بر خردسالان ما مهر نورزد و بزرگان ما را احترام نکند، از ما نیست.”[10]
4- بهداشت کودک:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “کودکانتان را از آلودگی بشویید؛ زیرا شیطان آلودگی را می بوید و موجب ترس کودک در خواب و نیز آزار فرشتگان همراه کودک می شود.”[11]
5- تغذیه کودک:
تغذیه کودک به ویژه در زمان شیرخوارگی، مورد توجه اسلام قرار گرفته و برای مادری که به فرزندش شیر می دهد ارزش زیادی قائل شده است.
در همین رابطه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:”… هرگاه (مادر) از شیردهی (کودک) فارغ می شود، فرشته بزرگواری… به او خطاب می کند: خدا تو را آمرزیده است…”[12]
6- تربیت و تعلیم کودک:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “هرکس به فرزندش قرآن بیاموزد، روز قیامت (آن) پدر و مادر را فرا می خوانند و دو جامه بر آن دو می پوشانند که از نور آن، چهره های بهشتیان روشن می شود.”[13]
همچنین آن حضرت در بیانی دیگر، به عظمت پاداش پدر و مادری که به فرزندشان قرآن آموخته و بر اساس دین اسلام و محبت آن بزرگوار و علی (علیه السلام) او را تربیت کرده، اشاره می کند و می فرماید: “همه مردم روز قیامت به آن پدر و مادر می نگرند و آن دو را عظیم می شمارند.”[14]
7- تعلیم مهارت های دفاعی و اجتماعی:
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “به فرزندان خود شنا کردن و تیراندازی بیاموزید.”[15]
همچنین ایشان خطاب به امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: “ای علی! حق فرزند بر پدرش این است که به وی ادب بیاموزد و او را در جایگاه شایسته ای قرار دهد.”[16]
8- ازدواج فرزند:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “حق فرزند بر پدر این است که هرگاه بالغ شد، برایش همسر برگزیند.”[17]
9- یاری کردن فرزند:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “خدا رحمت کند کسی را که فرزندش را بر نیکی یاری کند.” گفته شد: “چگونه او را بر نیکی یاری کند؟” فرمود: “آن چه را در توان اوست، از وی بپذیرد و از آن چه برایش دشوار است، درگذرد… “[18]
10- رعایت عدالت میان فرزندان:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “در میان فرزندان خود عدالت را مراعات کنید؛ همان گونه که دوست دارید در نیکی و لطف به شما، به عدالت رفتار کنند.”[19]
آن حضرت به مردی که دو فرزند داشت و تنها یکی از آن دو را بوسید، فرمود: “چرا مساوات را میان آن دو رعایت نکردی؟”[20]
همچنین آن حضرت فرمود: “بین فرزندانتان در هدایا به مساوات عمل کنید.”[21]
آری این همه توجه به فرزند و اهمیت دادن به تربیت همه جانبه او در تعالیم اسلامی، از این منظر است که کودکان، مردان و زنانی هستند که آینده از آن آنان است. لذا اگر درست و صحیح تربیت شوند، جامعه بشری نیز درست و صحیح حرکت می کند و گرنه، جامعه بشری به سراشیبی سقوط و انحطاط خواهد افتاد.
(برگرفته از کتاب “مفاتیح الحیاة”، اثر: “آیت الله جوادی آملی” (با تلخیص و اضافات))
برچسب خورده:ازدواج_فرزند_بهداشت کودک_پرورش فرزند_ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)تربیت و تعلیم کودک_تعالیم تغذیه کودک_حقوق فرزند_دین زندگی_روش های تربیت_ نعمت
پاورقی ها:
[1] (سوره نحل، آیه 72)
[2] (سوره تحریم، آیه 6)
[3] (سوره مریم، آیه 55)
[4] (سوره شوری، آیه 45)
[5] مکارم الاخلاق، صفحه 222
[6] کافی، جلد 6، صفحه 49
[7] النوادر، صفحه 6
[8] کافی، جلد 6، صفحه 49
[9] روضة الواعظین، صفحه 369
[10] بحارالانوار، جلد 43، صفحه 282 و 283
[11] عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، جلد 2، صفحه 69
[12] امالی صدوق، صفحه 411 و 412
[13] کافی، جلد 6، صفحه 49
[14] بحارالانوار، جلد 89، صفحه 32
[15] کافی، جلد 6، صفحه 47
[16] من لا یحضره الفقیه، جلد 4، صفحه 372
[17] روضة الواعظین، صفحه 369
[18] کتاب السرائر، جلد 3، صفحه 595
[19] مکارم الاخلاق، صفحه 220
[20] الجعفریات، صفحه 55
[21] الخلاف طوسی، جلد 3، صفحه564