یکی از مهمترین دستورات اسلامی که بارها و بارها در آینه قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) نسبت به به پا داشتن آن اهتمام ورزیده شده، نماز است. چه بسا بسیاری از تعابیری که در متون اسلامی در خصوص نماز به کار رفته است، در خصوص کمتر عبادت و یا حکمی دیگر به کار رفته باشد. این نکته یقینا از اهمیت و نقش بی بدیل نماز در زندگی بشر و تاثیرات استثنایی آن پرده بر میدارد. اما اقامه نماز مگر چه ویژگی خاصی دارد که تا این حد مورد تاکید قرار گرفته است؟ امام هشتم (علیه السلام) در سخنی گهربار، از گوشه ای از آثار مهم نماز در زندگی بشر، رمز گشایی می‌نمایند.
امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: “شیطان از انسان مؤمن ترس و وحشت دارد و به او نزدیک نمی‌شود، تا هنگامی که مراقب و محافظ نمازهای پنجگانه اش باشد. ولی همین که آن را ضایع کرد، شیطان بر او جرأت تعرض می يابد و او را به دامان گناهان بزرگ می‌اندازد”[note]1- وسائل الشیعه، جلد 6، صفحه 423[/note].
بر این اساس، یکی از تأثیرات مهم اقامه نماز در زندگی انسان، ایمنی از تعرّض شیاطین است. اما مصونيت از شيطان، بر اساس كلام امام هشتم (عليه السلام) هنگامي بدست می آيد كه نمازگزار حرمت نماز را كه يك وظيفه همه جايی و همگانی است، مراعات نمايد. اما چگونه ممكن است كه حرمت نماز از بين برود؟
عدم رعايت حرمت نماز، گاهی به “تأخیر انداختن از اول وقت” است. در اين راستا، راوی میگويد: در يكی از سفرها، خدمت امام رضا (عليه السلام) بودم. وقت نماز ظهر فرا رسيد. امام از مركب پياده شد و فرمود: “اذان بگو”. من گفتم: “همراهان عقب مانده‌اند. صبر كنيم تا آنها هم برسند و تشكيل نماز جماعت بدهيم و ثواب بيشتر ببريم”. امام (عليه السلام) فرمود: “نماز را از اول وقت تأخير نياندازيد. نماز جماعت با دو نفر هم برپا می‌شود”[note]2- مستدرك وسائل الشیعه، جلد 3، صفحه 101[/note]. اين درسی است برای ما كه به هنگام فرارسيدن وقت نماز، بايد دست از هر كاری كشيد و امر و فرمان خداوند را بر هر امر و فرمانی مقدم داشت.
اما عدم رعایت حرمت نماز، تنها به تأخیر انداختن آن از اول وقت نیست، بلکه “عدم رعایت آداب ظاهری و باطنی” آن، مخصوصاً خنثی نمودن آثار روحی نماز با ارتکاب گناهان نیز از مصادیق بارز ضایع نمودن نماز است. همانگونه که می‌دانیم، نماز، تنها همین صورت ظاهری‌اش نیست که با قیام و رکوع و سجود انجام می‌دهیم؛ بلکه قسمت عمده اثرگذاری آن، در روح آدمی است که حال توجه به خدا را در قلب ایجاد می‌کند. این اثر با تداوم و تکرار شبانه‌روزی در قلب آدمی راسخ گشته، رو به شدت و قوت می‌رود و سرانجام، آدمی یک انسان الهی می‌شود و چون خورشیدی تابان وارد عالم برزخ گشته و در دامان لطف خدا و اولیای او مورد عنایات خاصه قرار می‌گیرد.
حقيقت آن است كه خدای رحمان و رحیم، ما را در شبانه‌روز پنج بار در فاصله‌های زمانی کوتاه موظّف به نماز کرده که در پیشگاه با عظمتش بایستیم و مستقیما با او سخن بگوییم و رابطه بندگی با خالق خود را استوار نماییم؛ در همه جا و همه حال خود را حاضر در محضر او ببینیم و کمترین نگاه و گفتار و کرداری که بر خلاف رضای او باشد از خود بروز ندهیم. بنابر اين، ما كه مرتب نماز می‌خوانيم و مرتب گناه می‌كنيم، معلوم می‌شود كه ما نمازهای خویش را ضایع می‌كنیم و لذا شیطان را بر خود مسلط می‌سازيم. براستی که ما “ایاك نعبد و اياك نستعين” صادقانه به خداي مهربانمان نگفته ايم!
لذا امام رضا (عليه السلام) می فرمايد:” انسان مؤمن تا هنگامی كه پاسدار حرمت نمازهای پنجگانه باشد، شيطان جرأت نزديك شدن به او را در خود نمی‌بيند. اما همين كه او نسبت به نماز بی اعتنا شد و حق آن را ادا نكرد (از وقتش به تأخیر انداخت و یا آداب ظاهري و باطنی آن را رعایت نکرد)، شيطان نسبت به او گستاخ می‌شود و او را مبتلا به ارتكاب گناهان بزرگ می‌كند.”
(برگرفته از کتاب”حضرت رضا (علیه السلام)، مظهر رأفت خدا”، تالیف آیت الله سید محمد ضیاء آبادی)
1394/6/4
پاورقی ها: