متن سوال:
لطفا هدف اصلي كه انسان در امر ازدواج بايد دنبال كند را توضيح داده و مشخصات و خصوصيات همسري را كه بتواند انسان را به اين هدف برساند ، بيان كنيد.
متن جواب:
سؤالی را که در خصوص هدف از ازدواج و مشخصات همسری که بتواند انسان را به این هدف برساند ، مطرح نمودی ، مطلبی بسیار مهم است که نیازمند بحثی طولانی و مفصل می باشد . در این راستا آگاهی از مشخصات ، خصوصیات ، روحیات ، وضعیت خانوادگی و . . . شخص سؤال کننده نیز در پاسخ به آن قطعا مؤثر خواهد بود و طبیعی است که این موارد ، از عهده این صفحات بیرون است . صاحب نظران اسلامی هنگامی که در این مقوله وارد می شوند ، با توجه به اهمیت و جایگاه آن در زندگی انسان ، گاه ماهها و در طی جلسات گوناگون به بحث می نشینند . همانگونه که می دانی ، حتی کتب مختلفی نیز در این موضوع تألیف گشته است . لذا ما در این مجال تنها می توانیم به پاره ای از خطوط کلی این مسأله آن هم به صورت اختصار بپردازیم ، اما امیدواریم اگر قسمت خاصی از این موضوع را مد نظر داشتی و یا مطالب ارسالی برایت واضح نبود ، آنرا با دوستانت در سایت رشد در میان بگذاری .
مقصدی جاودانه :
اصولا نه تنها در بحث ازدواج ، بلکه در تمامی مراحل زندگی ، انسان باید یک هدف اصلی را دنبال نماید که آن طاعت الهی و قرب به پروردگار متعال است؛ چرا که هر هدفی غیر از او ، پوچ و گذراست و سرانجام رنگ فنا به خویش می گیرد . اما اگر عمل انسان به خاطر اجرای فرمان الهی و هدف او از انجام آن عمل ، اطاعت دستورات محبوب خویش و بندگی آستان او بود ، در این صورت عمل او محدود به زندگانی گذرای دنیا نیست . این چنین فردی از آن جهت که عملش با ذات جاودانه الهی پیوند خورده و رنگی الهی به خویش گرفته است ، همواره و تا ابد از ثمرات آن بهره مند می گردد . به علاوه این عمل ، او را گامی بیشتر به پروردگار مهربانش که کمال مطلق است ، نزدیک می کند . قرآن کریم نیز ما را در این مسیر بارها و بارها تذکر می دهد و بیان می دارد که : ” همه كسانى كه روى آن (زمين) هستند فانى مىشوند، و تنها ذات ذوالجلال و گرامى پروردگارت باقى مىماند! ” (1) و یا می فرماید : ” رنگ خدايى ( بپذيريد! رنگ ايمان و توحيد و اسلام) و چه رنگى از رنگ خدايى بهتر است؟! . . . ” (2)
شاید این گونه اندیشیدن تجربه ای تازه در زندگیمان باشد و یا حتی کمی دور از دسترس به نظر برسد ، اما این مقصد دست یافتنی است . اگر اینگونه باشیم ، واقعا دنیائی تازه در برابر چشمانمان گشوده می شود و چه بسا بتوانیم حقیقتا منظره ای از بهشت را در همین زندگی مشترکمان تجربه کنیم . . .
در کنار هم ، در راه دوست :
از آن جهت که ازدواج یکی از مقاطع حساس زندگانی انسان است و نقشی تعیین کننده در حیات مادی و معنوی او دارد ، لذا این هدف گذاری ، در امر ازدواج از اهمیت بیشتری نسبت به سایر امور برخوردار می گردد . آنچه تعالیم اسلامی در این زمینه به ما می آموزند ، آنست که هدف خویش را از ازدواج ، قرب الهی و اطاعت پروردگارمان انتخاب کنیم . این بدان معناست که معیار و هدف زندگی مشترک خود را کمک به یکدیگر و تعاون برای اطاعت خدای مهربانمان و بندگی آستانش قرار دهیم ؛ هر دو به دنبال تحصیل رضایت پرودگار خویش در تمامی امور و انجام وظیفه خود در تک تک لحظات زندگانی باشیم و یکدیگر را در این کار یاری کنیم .
اگر زندگی این گونه به خویش رنگ گرفت و در این راستا تشکیل شد ، لحظه به لحظه مهر و محبت ما و همسرمان نسبت به یکدیگر بیشتر و بیشتر خواهد گشت و بدیهی است طبق آنچه که ذکر شد ، دیگر این زندگی فانی نخواهد بود . حتی ائمه اطهار ( علیهم السلام ) در بیانات خویش این گونه ذکر نموده اند که این چنین زندگی و پیوندی حتی در بهشت نیز گسسته نخواهد شد و نور این چنین همسری از حور العین با آن همه وصف زیبائیش بیشتر است و این دو همسر در بهشت الهی نیز در کنار یکدیگر مأوی خواهند گرفت .
همسری اینگونه . . . :
از آنچه که ذکر شد ، پاسخ قسمت دوم سؤالت نیز روشن می گردد . لازمه آنکه همسر انسان بتواند او را در این مسیر یاری کند ، آنست که در درجه اول او نیز همانند شوهرش از میان تمامی اهداف گوناگونی که انسانهای مختلف برای زندگی خویش انتخاب می کنند ، آزادانه و آگاهانه این آرمان را برگزیند . خصوصیت بارز چنین افرادی نیز سعی و کوشش مضاعف در تقوای الهی و اجتناب از محرمات خداست .
اما در عمل چگونه می توانیم این خصوصیات را در همسر آینده خود بررسی کنیم ؟ باید توجه داشته باشیم که خانواده همسرمان نقشی تعیین کننده در روحیات او دارند . لذا اگر در میان خانواده او نظمی صحیح و تفاهمی درست وجود داشته باشد ، خود امتیازی بزرگ به شمار می آید . یعنی پدر در کنار انس با خانواده ، مدیری توانمند در آن به حساب آید و مادر نیز در پیچ و خمهای زندگی جایگاه مهربانی و محبت خویش را حفظ کند .
بر این اساس و جدای از تأثیرات اجتماعی و اثرات محیط های گوناگون ، معمولا ساختار اصلی شخصیت پسر ، بیشتر شبیه به پدر اوست و دختر نیز اساس شخصیت خویش را از مادر خویش دارد . لذا به خوبی می توانیم با دقت در خصوصیات و ویژگیهای پدر و مادر همسر آینده یمان تا حدودی از آرمانها و خصوصیات اصلی او آگاه گردیم.
تحقیق و جستجو از آشنایان خانواده آنان نیز عاملی بسیار مؤثر به شمار می آید که ما را در این زمینه کمک خواهد نمود .
در کنار تمامی این مسائل ، باید توجه داشته باشیم که زیبائی و آراستگی ظاهری ، مسائلی مهم ، اما در درجه دوم از اهمیت هستند ؛ چرا که انسان با اخلاق و آرمان همسرش زندگی می کند و نه با زیبائی و حتی میزان تحصیلات او . به همین خاطر است که اگر کمی جستجو کنیم ، می یابیم بسیاری از زوجها هستند که هر دو در مراتب بالای علمی بسر می برند ، و یا آنکه خصوصیات ظاهری منحصر به فردی دارند ، اما زندگی زناشوئی بسیار تیره ای را تجربه می کنند.
پس جای هیچ شکی باقی نمی ماند که اساس و عمق مهر و محبت و پایداری آن به انگیزه های انسان از ازدواج باز می گردد . لذا ژرف ترین آرمانها ، ناگسستنی ترین پیوند ها را رقم خواهند زد . اگر حقیقتا ، هر دو همسر اهدافی الهی را برای خویش برگزیدند ، طبیعی است که در عمل نیز سعی می کنند تا لحظه به لحظه در مسیر دست یافتن به آن قدم بردارند و یکدیگر را یاری کنند و در اینچنین زندگانی ، قطعا مهر و محبت عمیق تر و پایدار تر خواهد بود .
زیباترین پیوند ، عمیق ترین عشق :
نمونه بارز این زندگانی زیبا و سرشار از محبت ، زندگانی امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا ( سلام الله علیهما ) است . به جاست تا در این قسمت ، به عنوان شاهدی بر آنچه ذکر شد ، به نمونه ای متعالی از زندگانی آن دو بزرگوار اشاره کنیم ؛ حیاتی که از هنگام شکل گیری آن ، معیار وحدت بخشش ، محبت پروردگار متعال بود و در لحظه به لحظه آن تنها خدا مد نظر قرار داشت و غیر از او هرگز چیزی در دیدگاه آنان جلوه نمی نمود .
پس از آنکه رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) امیر المؤمنین ( علیه السلام ) را به حضرت زهرا ( سلام الله علیها) تزویج نمودند ، روزی بر خانه آن حضرت وارد گشتند . در این هنگام پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) رو به امیر المؤمنین نمودند و از آن حضرت پرسیدند که فاطمه چگونه است ؟ حضرت در پاسخ فرمود : ” نعم العون علی طاعة الله “،” نیکو یاوری است برای طاعت الهی “. سپس رو به صدیقه طاهره ( سلام الله علیها ) نمودند و از ایشان در خصوص امیر المؤمنین پرسیدند . آن حضرت در پاسخ فرمودند : ” خیر البعـل “، ” امیر مؤمنان برترین شوهر است “. رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) با شنیدن این سخنان دست به دعا برداشتند و فرمودند : ” خدایا ، جمعشان را مجتمع گردان دلهایشان را مأنوس نما ، آنان و ذرییشان را از وارثان بهشت قرار ده ، ذریه طیب و طاهر و مبارک نصیبشان بنما و در خاندانشان برکت قرار ده و آنان را امامانی قرار بده که به امرت وبه سوی طاعتت هدایت نمایند و بر طبق رضای تو فرمان دهند . ” (3) و (4)
اگر توجه نمائیم ، بسیار جالب و شگفت انگیز است که با آنهمه مراتب کمال که وجود مقدس حضرت زهرا(سلام الله علیها) دارا بود ، اما در هنگامی که امیرالمؤمین ( علیه السلام ) می خواهند ایشان را توصیف نمایند ، والاترین مطلبی که ذکر می کنند آنست که او نیکو یاوری در مسیر اطاعت خداست .
همه می دانیم هرگز این گونه نبود که آن دو بزرگوار زندگی معمولی خویش را رها نمایند و دائما بر سجاده خویش مأوی داشته باشند ، بلکه مانند هر زن و شوهری و هر پدر و مادری مسیر طبیعی زندگی را می پیمودند . اما هدف آنان از خواب و خوراک ، کار وکسب و تمامی بخشهای زندگی ، تنها اطاعت الهی و کسب رضایت او بود . تنها او را می دیدند و به او می اندیشیدند . لذا سّر وجود عمیق ترین پیوند مهر و محبت در میان آن دو بزرگوار نیز همین است . این رضایت پروردگار است که پایدارترین پیوند هستی را رقم می زند .
ازدواج ، سکون و آرامشی همه جانبه :
به دنبال این چنین رویکردی نسبت به پیوند زناشوئی ، آن ثمره عملی را که قرآن کریم برای ازدواج ذکر می کند یعنی سکون و آرامش در تمامی ابعاد وجود انسان ، به طور کامل ظهور پیدا می کند . همانگونه که می دانید ، خداوند متعال در سوره مبارکه روم ، فلسفه ازدواج را دستیابی به سکون و آرامش بر می شمرد و می فرماید : ” و از نشانههاى او اينكه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودت و رحمت قرار داد؛ در اين نشانههايى است براى گروهى كه تفكر مىكنند!” (5) . از آنجا که پروردگارمان هیچ قیدی را برای این آرامش ذکر نمی کند ، در می یابیم آرامشی که ثمره ازدواج است ، در شئون مختلف انسان جلوه گری می کند . بدان معنا که پس از ازدواج ، هر دو همسر در امور اقتصادی ، اجتماعی ، مادی و مهمتر از همه مراتب معنوی و روحی به نوعی از طمأنینه و آرامش دست می یابند و آشفتگیها و بی قراریهای موجود در وجودشان به سکون و آرامش مبدل می شود .
طبیعی است که دست یابی به این سکون و طمأنینه مادی و معنوی ، خود نیز یکی از امور محرک انسان به سمت ازدواج می باشد ، چرا که هرکس تا پیش از ازدواج در وجود خود نا بسامانیها و بی قراریهائی را می یابد که در صدد آرام ساختن آنهاست . اما اگر انسان با رویکرد طاعت الهی و قدم نهادن هر چه بیشتر در مسیر بندگی و قرب خداوند متعال در این مسیر گام نهد ، قطعا آرامش او نسبت به سایرین در مرتبه ای والاتر و عمیق تر قرار خواهد داشت ، چرا که بر طبق آیات شریفه قرآن ، آنچه که در حقیقت و به صورت تام و کامل تشنگی وجود انسان را سیراب می کند ، یاد پروردگار و بندگی اوست.
آغازی نیکو ، مقدمه ای برای ادامه مسیر :
در کنار همه این مسائل باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که انتخاب همسری خوب ، با تمام اهمیتی که دارد ، تازه پیمودن نیمی از راه است . نباید تنها به این مقدار بسنده کنیم که همسری خوب را برای خویش برگزیده ایم ، بلکه نیکو زندگی کردن و در تمامی فراز و نشیب زندگی نیکو در کنار او بودن ، مسأله ایست که اهمیتی بسیار ویژه در سعادتمندی انسان در طول زندگانی او دارد. پس بیائیم هدفی الهی برای خود برگزینیم و در لحظه به لحظه زندگی آنگونه که او می پسندد ، زندگی کنیم .