قرآن به زبان عربی نازل شده است. چگونه می‌توان قرآن را برای همه مردم دنیا قابل استفاده دانست؟
- از مهم ترین ابزارهای ارتباطی بشر، کلام و نوشتار است. هر پیامی، چه شفاهی و چه نوشتاری، برای قابلِ‌درک بودن برای انسان، ناگزیر باید در قالب یک زبان بشری بیان شود. خداوند در ارسال پیامبران علیهم‌السلام و ابلاغ پیام‌هاى خویش از زبانهای خاص اقوام و دوران‌ها مختلف استفاده کرده است؛ یعنی تمامی پیامبران الهی به زبان مردمی که برای دعوت آنها مبعوث شده بودند، سخن می‌گفتند و کتاب آسمانی آنها هم به همان زبان بوده است.[i] قرآن هم مثل هرکتاب دیگر از این قاعده مستثنی نیست. اولین مخاطبان قرآن، پیامبرگرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و مردم عرب‌زبان شبه‌جزیره عربستان بودند؛ پس بدیهی است که این کتاب به زبان عربی باشد. خود قرآن می‌گوید که به زبان عربی مبین (روشن و گویا) سخن می‌گوید.[ii]
- اما آیا نوشته شدن یا نزول یک کتاب به زبانی خاص، مخاطبان آن را به آن قوم صاحب آن زبان یا اشنا با آن زبان منحصر می‌کند یا برای اقوام دیگر هم قابل استفاده است؟
به این مثال توجه کنید:
ابن سینا، حکیم فارسی‌زبان که آوازه‌اش در سراسر جهان پیچیده است، کتابی در زمینة علم پزشکی به زبان عربی به نام «القانون في الطب» نوشته است. گفته شده این کتاب به زبانهای متعدد ترجمه و تقریباً 700 سال در مراکز علمی اروپا تدریس می‌شده است.[iii]
آیا منطقی است که طبیبان دنیا در مواجهه با این کتاب بگویند که چون این کتاب به زبان عربی نوشته شده، پس فقط برای عرب‌زبانان مفید است؟ قطعاً هر دانشمند طب‌پژوهی برای استفاده از این کتاب، آن را ترجمه می‌کرده یا از ترجمة آن برای افزایش دانش خود بهره می‌گرفته است. به عبارتی عربی بودن زبان این کتاب، مانعی برای دستیابی به مفاهیم آن توسط افراد غیرعرب‌زبان نبوده است.
حال در مواجهه با قرآن -که کتابی آسمانی است و ادعا دارد که راهگشای بشر در مسیر سعادت است- اگر کسی به دنبال بررسی مفاهیم آن باشد، به سراغ آن می‌رود و از ترجمة آن استفاده می‌کند.
- خود قرآن مخاطبان خویش را همة بشریت معرفی و بیان می‌کند که برای همگان نازل شده است. برای رعایت اختصار، فقط به یک نمونه از این آیات اشاره می‌شود:
بزرگ و بزرگوار است آن (خداوندی) که فرقان (جداکننده‌ی حق از باطل (یعنی قرآن)) را بر بندة خویش فرو فرستاد تا برای جهانیان هشداردهنده باشد.[iv]
- در پایان باید گفت که زبان عربی یکی از زبانهای دارای قدرت نفوذ و تأثیرگذاری بالاست. ایجاز در بیان، فصاحت و بلاغت این زبان در کنار قابلیت ها و برتری‌های لغوی و دقت‌های آن، زبان عربی را جزو برترین زبانهای دنیا قرار داده است.[v] قرآن ادعا دارد حاوی مهم‌ترین پیام‌ها برای همه انسان‌ها تا روز قیامت است و از بستر این زبان برای انتقال مفاهیم و معانی استفاده کرده است.
پاورقی ها
[i]. وَ مَا أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إلَّا بِلِسانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ. (ابراهیم (14): 4).
[ii]. بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ. (شعراء(26): 195).
[iii]. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Canon_of_Medicine.
[iv]. تَبارَكَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِیَكُونَ لِلْعالَمینَ نَذیراً. (فرقان(25): 1).
[v]. Khuri Hitti, Philip. History of the Arabs. Macmillan International Higher Education, 2002.