آیا ما تاکنون به این موضوع اندیشیده ایم که به راستی محک انسانیت ما چیست و این معیار در وجود ما به چه میزان وجود دارد؟
حیات گیاهان به دو عامل بستگی دارد؛ عامل اول قوت جذب و عامل دوم قوت دفع است، این دو نیرو در حیات حیوان به صورت خشنودی و خشم ظاهر می‌شود که هر دو ناشی از طبع و غریزه‌اند؛ امّا در حیات انسانی چگونه است؟
معمولا خوشحالی و خشم ما به خاطر حاجات بدنی ما است، اما انسانی که این گونه است، هنوز به درجه انسانیت نرسیده است، بلکه زمانی به آن دست می‌یابد که منشأ خشم و خشنودی او عقلانی باشد نه غریزی.
معنای حیات انسانی آن است که هریک از ما به درجه انسانیتی برسد که رکن و پشتیبان وجودش، عقلش باشد. [1]در این صورت است که عقل، منشأ تمام خشنودی‌ها و خشم‌ها در وجود انسان می‌گردد.
پس هرگاه در زندگی‌مان، منشأ خشنودی و خشم‌مان را حتی برای یک بار از عقل دیدیم، آن موقع است که برای یک بار به انسانیت رسیده‌ایم؛ امّا اگر خشنودی و غضبمان ناشی از غرائز بود، یقینا تنها ظاهری انسانی داریم.
ولی آنچه آدمی می‌تواند بدان برسد، به همین رتبه محدود نمی‌شود؛ بلکه بالاتر از این مرتبه، مقامی است که ممکن است انسان به آنجا دست یابد و آن زمانی است که اراده انسان، در اراده خداوند – تبارک و تعالی- فانی گردد. در این جایگاه دیگر او اراده‌ای ندارد و اراده او عین اراده خداست. این همان درجه‌ای است که آدمی تمام کارهایش برای خدا می‌شود. یعنی اگر حتی فرزندش را نیز کشتند، خشم او به خاطر خشم پروردگار است نه خشم نفسش و اگر فرزندش زنده گشت، به‌خاطر رضای خداوند خشنود می‌گردد، نه رضایت نفسش.
این مقام مخصوص برترین مخلوقات و خاتم پیامبران و برترین رسولان است، همو که خداوند در باره او فرمود: “و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى گويد.” [2]لذا این، مقامی است که می‌توان گفت: اوست که از خشنودی خدا خشنود و از غضب خدا خشمگین می‌شود و از طرفی دیگر خداوند -تبارک و تعالی- نیز از خشنودی او خشنود و از غضب او خشمگین می‌شود …
اما آیا غیر از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، کسی دیگر نیز بدین رتبه دست یافته است؟
بخاری، که او را متعصب‌ترین و نقادترین فقهای اهل سنّت، فردی صحیح و معتبر می‌دانند، در صحیح خویش از رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت می‌کند که آن حضرت فرمود: “فاطمه پاره تن من است، هر آنکس او را غضبناک کند مرا خشمگین کرده است.” [3]
این حدیث در میان فقهای اهل سنّت، حدیثی صحیح به شمار می‌آید و از اعتبار بالایی برخوردار است؛ چرا که بخاری ـ کسی که در صحت احادیث بسیار محتاط است ـ آن را نقل کرده است. از طرفی ذهبی نیز ـ که از نقادترین افراد نسبت به احادیث است ـ این حدیث را صحیح و معتبر دانسته و آن را به گونه‌ای دیگر روایت می‌کند. او از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که خطاب به حضرت زهرا (علیها السلام) فرمود:
“همانا خداوند به‌غضب تو غضب می‌کند و به خوشنودی تو خشنود می‌شود.”[4]
این کلام بر این مطلب دلالت دارد که منشأ خشنودی و خشم حضرت فاطمه(علیها السلام) نیز نفس ایشان نیست؛ بلکه منشأ آن خداوند تبارک و تعالی است. معنای این جمله، همان درجه عصمت کبری است که رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) آنرا داراست.
آری، این فاطمه است که همانند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به این چنین مقامی بار یافت.
اما مطلبی که ذهن مسلمانان را آزار می‌دهد و سؤالی گزنده که خاطر هر اهل ایمانی را می‌آزارد، آنست که بخاری در قسمتی دیگر از کتاب خویش در روایت صحیحه‌ای از عایشه آورده است که او گفت:
“فاطمه(علیها السلام) دختر رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) غضبناک شد و از یکی از صحابه روی برگرداند، بعد از آن طولی نکشید که درگذشت.” [5]
و از دیگری روایت کرده است که:
“حضرت فاطمه(علیها السلام) به علی(علیه السلام) وصیت کرده بود که او را مخفیانه دفن کند و آن افراد را از محل دفن او آگاه نسازد.”[6]
براستی مگر بر این بانو چه گذشته بود؟ براستی چه کسانی این بانوی آسمانی را آزردند؟ آیا غضب خدا بر کسی که فاطمه را بیازارد، روا نیست؟ و آیا آنگونه که خداوند در قرآن به ما می‌آموزد، هرکس مستوجب خشم خداوند گردید همانا خوار و هلاک نخواهد شد؟[7]
(برگرفته از متن سخنرانی آیت الله وحید خراسانی،[8] (به همراه تصرف و تلخیص))
برچسب خورده:انسانیت_اهل سنّت_جذب حضرت فاطمه زهرا_خشم_خشنودی_ عقل_غضب_فقط به خاطر او
پاورقی ها:
[1] (اصول کافی، جلد 1، صفحه 25)
[2] (سوره نجم، آیه 3)
[3] (صحیح بخاری، حدیث شماره 3437 و 3483)
[4] (میزان الاعتدال، ج 2، صفحه 492، حدیث 4560)
[5] (صحیح البخاری، جلد 10، صفحه 330، حدیث 2826)
[6] قریب به این مضمون در کتاب صحیح بخاری جلد 13، صفحه 135، حدیث 3913، نقل شده است.
[7] (سوره طه، آیه 81)
[8] این متن از سخنرانی ایشان در سال 1369 شمسی استخراج شده است.