افراد يک جامعه اسلامی، دين را اساسی‌ترين اصل در زندگی خود می‌دانند و معتقدند اگر دين نباشد زندگی، زندگی شايسته‌ای نيست و تنها وسيله عزت و سعادت آدمی در دنيا و آخرت، دين و ارتباط با خداست. فرد مسلمان می‌کوشد زندگی دنيا را در مسير دين قرار بدهد و تمام مقصدش جاری شدن احکام خدا در عرصه زندگی است.
خداوند حکيم دين جامع و کاملی برای ارشاد و هدايت عالم مقرر کرده است و اميری را برای اجرا و تبيين اين دين معرفی نموده است. به حکم عقل ِ واقع‌بين، اين امير بايد که از يک سو معصوم از هر خطا و اشتباه باشد و از سوی ديگر، عالم به تمام حقايق و معارف اين دين باشد. لازمه اين امر، آن است که اين امير و حاکم الهی دارای علم محيط به تمام حقايق وحی و قرآن باشد. زيرا قرآن، در واقع قانون اساسی اسلام و منبع احکام و معارف دينی است.
با مراجعه به قرآن بعضاً مواردی پيش می‌آيد که منظور آيات به‌درستی برای خواننده روشن نيست و دارای قدری ابهام و اجمال است. قدر مسلّم ِ اجمال قرآن، بسياری از آيات مربوط به احکام است که کسی نمی‌تواند بدون کسب راهنمايی از خارج قرآن به مقاصد آن پی ببرد. مثلا عبارت: «نماز بخوانيد…» [note]1- “وأَقيموا الصّلاة …” (سوره بقره، آيه 43)[/note] در آيه سوره بقره دارای اجمال است. يعنی کسی نمی‌تواند از خود ِ اين آيه و آيات ديگر، معنای نماز و اوقات و رکعات و شرايط و مبطلات آن را به‌دست آورد. همچنين آيه: «…حق خداوند بر مردم است که قصد خانه کنند و (حج بجای آورند)…»[note]2- “… و للّه على النَّاسِ حج البيت…” (سوره آل عمران، آيه 97)[/note] اجمال و ابهام دارد. کسی نمی‌تواند از قرآن، معنای حج و مناسک آن را که مشتمل بر صدها حکم از احکام ميقات و احرام و طواف و سعی و وقوف در عرفات و مشعر و منی و …می‌باشد، استنباط نمايد. حکمت الهی اين گونه قرار گرفته است که قرآن اجمال داشته باشد و طبعا بايد تبيين آن هم در کنارش باشد؛ زيرا قانون اساسی مجمل و بدون تبيين در کنار آن، اثربخش و ثمرآفرين نخواهد بود.
حال که بايد برای خارج کردن قرآن از اجمال، تبيين و بيان آن در کنار آن باشد، واضح است که اگر قرار باشد شخصی جايگاه مبين قرآن را داشته باشد، بايستی عالم به تمام حقايق اين کتاب الهی و معصوم از لغزش باشد. در زمان حيات پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم)، مبين قرآن خود ايشان بودند. خداوند خطاب به پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) می‌فرمايد: « …و ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کرديم تا آن را برای مردم تبيين نمايی…».[note]3- “… و أنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزّل إِليهم ..” (سوره نحل، آيه 44)[/note] قرآن برای همه مردم است و برای هدايتشان نازل شده است؛ ولی با اين حال، مردم احتياج به تبيين پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) دارند تا به مجملات آن پی ببرند. اگر قرآن به‌تنهايی بدون اجمال بود و برای همه واضح بود، ديگر احتياجی به مبيّن نبود و عبارت “لتبيّن للناس” (برای مردم تبيين نمايی)، در آيه مذکور معنی نداشت و در آيه‌ای ديگر نمی‌فرمود: «… آنجا که از حقايق قرآن آگاهی نداريد، از اهل آن بپرسيد.»[note]4- “… فسئلوا أَهل الذكر إن كنتم لا تعلمون” (سوره نحل، آيه 43)[/note]
يعنی قرآن اهل دارد و مسلمانان بايد در مقام رسيدن به حقايق آن، سراغ اهل آن بروند و اهل قرآن و مبیّن آن به حکم عبارت “لتبيّن للناس” پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) است.
در روز عيد غدير بنا به گواهی تاريخ و روايات متواتر و مورد اتفاق تمامی مسلمانان، آورنده قرآن، رسول الله اعظم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) که به حکم قرآن، تبيين‌کننده قرآن است، علی بن ابی‌طالب (عليه السلام) را به عنوان ولی و امير مسلمانان معرفی نمود. [note]5- در اين خصوص و برای اطلاع از چگونگی دلالت واقعه و حديث غدير بر ولايت امام امير المؤمنين (عليه السلام)، می‌توانيد به مقاله واقعه غدير و اهميت آن مراجعه نمائید.[/note]و [note]6- پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) در طول زندگانی پرارزش خويش بارها و بارها اميرالمؤمنين (عليه السلام) را به عنوان جانشين خود در امر تبيين قرآن معرفی نمود. به‌عنوان نمونه، می‌توان به حديث‌های متواتر “ثقلين” و “منزلت” اشاره نمود. در فرازی از خطابه غدير نیز پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) فرمودند:
“من در ميان شما دوچيز گرانبها به يادگار گذارده ام، يکی از آنها مهمتر از ديگری است. کتاب خدا و عترتم. پس ببينيد چگونه با آنها رفتار می‌کنيد. به‌درستی که اين دو تا روز رستاخيز از هم جدا نمی‌شوند تا در حوض (کوثر) بر من وارد شوند.” (المستدرک علی الصحيحين، حاکم نيشابوری، جلد 10، باب مناقب أمير المؤمنين علی بن ابی طالب، حديث 4553)
اين حديث با مضامين يکسان در کتب روايی شيعی نيز نقل شده است.
همچنين رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در قسمت‌هايی از خطابه غدير، امير المؤمنين را عالم کتاب خدا و مفسر آن و همدوش آن معرفی می‌فرمايند. به عنوان نمونه آن حضرت در این خطابه می فرمایند:
“- پس به خدا سوگند كه باطن ها و تفسير آن را آشكار نمي كند مگر همين كه دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده ام و اعلام مي دارم كه: هر آن كه من سرپرست اويم، اين علی سرپرست اوست و او علي بن ابی طالب است؛ برادر و وصی من كه سرپرستی و ولايت او حكمی است از سوی خدا كه بر من فرستاده شده است… هان مردمان! همانا علی و پاكان از فرزندانم از نسل او، يادگار گران سنگ كوچك ترند و قرآن يادگار گران سنگ بزرگ تر. هر يك از اين دو از ديگر همراه خود خبر می دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض كوثر بر من وارد شوند… هان مردمان! اين علی است برادر و وصی و نگاهبان دانش من. و هموست جانشين من در ميان امّت و بر گروندگان به من و بر تفسير كتاب خدا كه مردمان را به سوي او بخواند.” (احتجاج طبرسی، جلد1، صفحه 60 )[/note]
لذا همانگونه که مسلمانان در زمان حيات پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) برای اطلاع از مفاهيم آيات به ولی زمان و رهبر دينی خود ـ يعنی پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) ـ مراجعه می‌نمودند، بايستی بعد از ايشان نيز برای فهم آيات و پی بردن به معنی و مقاصد آن به ولیِّ معرفی شده توسط پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) مراجعه نمايند.
از این رو، هنگامی که به صفحات تاریخ مراجعه می کنیم، مشاهده می کنیم که تاريخ و روايات اسلامی مملوّ از نمونه‌هایی است که امام اميرالمؤمنين علی (عليه السلام) به تبيين و شرح آيات الهی پرداخته است. [note]
7- علاوه بر اين، اميرالمؤمنين علی (عليه السلام) بارها خود را حامل علم قرآن و مبيّن آن معرفی نمود. برای نمونه ايشان در يکی از خطبه‌های خويش می‌فرمايند:
“اين قرآن است (پس اگر برای هدايت شما کافی است) از آن سؤال کنيد. و او هرگز با شما سخن نخواهد گفت. ولی من شما را از آن مطلع می‌سازم.” (نهج البلاغة فيض، خطبه 157 – کافی، جلد 1، صفحه 61)
[/note]بدين ترتيب يکی از نتايج و ثمرات غدير، تعيين امير المؤمنين (عليه السلام) به‌عنوان مبيّن قرآن بعد از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و لزوم رجوع به ايشان برای رفع اجمال قرآن است. اما براستی اکنون ما برای فهم قرآن و روشن کردن مجملات قرآن چگونه عمل می‌کنيم؟
(برگرفته از کتاب “غدير، سند ولايت علیّ ِ امير”، تألیف: آيت الله سيد محمد ضياء آبادی (با تلخیص و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن
عید سعید غدیر،
سالروز تعيين امام اميرالمؤمنين علی (عليه السلام)
به عنوان ولی و امير مسلمانان
را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی.
با توجه به جایگاه بلندمرتبه قرآن در اسلام و محوریت آن بین مسلمانان، سایت رشد در نظر دارد تا به زودی بخشی را تحت عنوان قرآن راه اندازی کند. به همین منظور از شما دوست گرامی دعوت می کنیم تا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق قسمت تماس با ما با سایت خود در میان بگذارید. امید است تا با استفاده از این نظرات کار بهتری را عرضه کنیم.
مثل همیشه همراه ما باشید.
پاورقی ها: