در طول تاریخ، حوادث ناگوار طبیعی، نظیر سیل و زلزله و همچنین جنایت‌های وحشتناک بشری در نقاط مختلف جهان رخ داده و باعث مرگ انسان‌های بی‌گناه فراوانی شده‌است. بروز این حوادث که تازه‌ترین آنها، شیوع فراگیر و جهانی ویروس کرونا است، موجب شده که افراد مختلف با مذاهب مختلف، این حوادث را به مسائل آخرالزّمان گره بزنند. اما جایگاه این حوادث و ارتباط آنها با آخرالزّمان و ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) طبق اعتقادات شیعه چگونه است؟
باید گفت که طبق روایات، دو نوع علامت برای ظهور (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ذکرشده است: اول علائم حتمی و دوم علائم غیرحتمی. [note]1- این تقسیم بندی ریشه در روایات دارد: عن معلی بن خنیس قال سمعت اباعبدالله یقول: “من الأمر محتومٌ و منه ما لیس بمحتوم، و من المحتوم خروج السفیانیّ فی رجب” (غیبت نعمانی،صفحه 300)[/note]علائم حتمی ظهور، مثل خروج سفیانی، یمانی، قتل نفس زکیه و صیحۀ آسمانی هستند که زمانی که این علائم حاصل شود، ظهور حتمی خواهد بود.[note]2- … عن ابی عبدالله (علیه السلام):” النداء من المحتوم و السفياني من المحتوم و اليماني من المحتوم و قتل النفس الزكية من المحتوم و كف يطلع من السماء من المحتوم…” (غیبت نعمانی،صفحه 252)؛ توجه شود که حتی در خصوص علائم حتمی ظهور، امکان وقوع بداء وجود دارد.[/note]سایر علائمی که ذکر می‌شود، علائم غیرحتمی است. اینها علائمی هستند که در پی آن علائم، امکان دارد ظهور اتفاق بیفتد و ممکن است ظهور اتفاق نیفتد. حتی ممکن است این علائم اتفاق نیفتد اما امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظاهر شوند. در مجموع، اين علائم، نشان‌دهندۀ فضای کلی جهان پیش از ظهور هستند، اما نمی‌توانند در مشخص نمودن زمان ظهور کاربرد داشته باشند.[note]3- شاید بتوان تقسیم علایم به حتمی و غیر حتمی را این گونه تحلیل کرد که دو مورد از مهمترین کارکردهای نشانه‌های ظهور خاصیت “امیدبخشی” و “شناسایی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)” است. بر این اساس، اگر همه نشانه‌های ظهور که بالغ بر ده‌ها مورد می‌شوند حتمی بودند، خاصیت امیدبخشی از بین می‌رفت و نشانه‌های ظهور بیش از این که مایه امید مومنان باشند، باعث ناامیدی آنان می‌شدند؛ زیرا وقتی قرار است مجموعه این نشانه‌ها پیش از ظهور حتما رخ دهند و تا این ده نشانه اتفاق نیفتند، ظهور رخ ندهد، ناخودآگاه عموم مردم می‌اندیشند که ما ظهور را درک نمی‌کنیم؛ چرا که تحقق ده‌ها نشانه ظهور در زمانی نزدیک به هم بعید به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، اگر همه نشانه‌ها غیر حتمی بودند، چه بسا هیچ یک از نشانه‌ها تحقق نمی‌یافت و در نتیجه مردم برای شناسایی امام از میان مدعیان به مشقت می‌افتادند. به همین دلیل از یک سو بیشتر نشانه‌ها غیرحتمی هستند تا احتماع وقوع بداء در آنها برود و این تلقی که ظهور نمی‌تواند در زمان ما باشد منتفی گردد و از سوی دیگر، تعداد اندکی از نشانه‌ها به حتمیت توصیف شده‌اند تا ظهور پس از تحقق آنها باشد و همه مردم بتوانند به راحتی از طریق، امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را شناسایی کنند (توضیح برگرفته از کتاب تاملی در نشانه‌های حتمی ظهور، اثر نصرت الله آیتی)
علایم غیر حتمی یا موقوف، چنان که از ظاهر آن برمی آید، نشانه هایی است که رخ دادن آن ها قطعی نیست و ممکن است به دلیل عدم تحقق شرایط و یا ایجاد مانع به وقوع نپیوندند.[/note]همچنین علائم ذکر شده، اعم از حتمی و غیرحتمی، لزوما متصل به ظهور نیستند، هرچند که بسیاری از علائم حتمی مثل خروج یمانی و قتل نفس زکیه، بسیار نزدیک به ظهور هستند.[note]4- مثلا در روایتی آمده که بین قتل نفس زکیه و قیام امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) 15 روز فاصله است: “ليس بين قيام القائم وبين قتل النفس الزکيه الا خمس عشرة ليلة” (کمال الدین، جلد 2، صفحه 649)[/note]
از حضرت امیرالمؤمنین، علی (علیه السلام)، نقل شده که فرمودند دو نوع مرگ قبل از ظهور رخ می دهد: نوع اول مرگ سفید و نوع دوم مرگ سرخ. سپس در ادامه بیان کردند که مرگ سرخ به معنای کشتاری مثل جنگ است، اما مرگ سفید، بیماری مثل طاعون است.[note]5- قال أمير المؤمنين (علیه السلام):”بين يدي القائم موت أحمر و موت أبيض … فأما الموت الأحمر فبالسيف و أما الموت الأبيض فالطاعون”. (الارشاد، جلد 2، صفحه 372)[/note] در روایاتی دیگر، ایشان به کشتار‌های سریع یا فجیع و نیز بیماری‌های فراگیر اشاره کرده‌اند.[note]6- “… قال: نعم قتل فظيع، و موت سريع، و طاعون شنيع…” (الهدایة الکبری، صفحه 163)[/note] همچنین از امام کاظم (علیه السلام) روایت شده است که از علائم ظهور و قیامت، مرگ‌های ناگهانی و جذام، یعنی بیماری‌های واگیردار است.[note][/note] از علائم دیگر این است که انسان‌ها بدون درد می‌میرند، [note]7- “… موت الفجاءة و الجذام من اقتراب الساعة” (بحار الانوار، جلد 52، صفحه 269)[/note]مثلا یک تب مختصر می‌کنند و می‌میرند. در روایت دیگری است که امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) زمانی خروج می‌کند که مردم دیگر مأیوس شده باشند.[note]8- عن النبی (صلّی الله علیه وآله وسلّم): “من اقتراب الساعة أن یموت الرجل بغیر وجع” (فردوس الاخبار، جلد ۴، صفحه ٢٩٨)[/note]
نکتۀ مهم اینجاست که نمی‌شود این موارد را با قطعیت بر شرایط کنونی جهان تطبیق داد. به علاوه اینکه حتی در صورت امکان تطبیق، بسیاری از مسائل مانند بیماری‌ها که اکنون شاهد آن هستیم، جنبۀ غیر حتمی دارند، یعنی نمی‌توان با مشاهدۀ آنها گفت که بلافاصله بعد از بروز این علائم، ظهور اتفاق می‌افتد. در مجموع، آنچه می‌توان گفت اين است که ممکن است و فقط ممکن است آنچه در روایات به آن اشاره شده است همین اتفاقاتی باشد که مشاهده می‌کنیم.
به‌هرحال، خیلی از مسائل امروز دنیا، امتحان و سنت الهی است که همواره بوده، و بعضاً بر اثر معصیت و گناه مردم و یا خیانت و جنایت عده‌ای جنایتکار اتفاق افتاده است. ما در برابر یک امر واقعی قرار گرفته‌ایم که امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در پس پردۀ غیبت است و زمان ظهور ایشان مشخص نیست،[note]9- “…خروجه اذا خرج عند الإياس و القنوط…” (غیبت نعمانی،صفحه 235)[/note] اما آنچه که از ما خواسته شده، دعا کردن و بلکه کثرت دعا[note]10- در روایات برای زمان ظهور وقت مشخصی تعیین نشده و افرادی که تعیین وقت می کنند (وقّاتون) دروغگو شمرده شده‌اند: “عن الفضیل بن يسار، عن ابي جعفر (علیه السلام) قال: قلت له، ان لهذا الامر وقتا؟ فقال: کذب الوقاتون کذب الوقاتون کذب الوقاتون…”، فضیل بن يسار می‌گوید: از حضرت امام باقر (علیه السلام) پرسيدم آيا برای اين امر (ظهور) وقتی هست؟ فرمود: وقت‌گذاران دروغگويند، وقت‌گذاران دروغگويند، وقت‌گذاران دروغگويند… (کافی، جلد 2، صفحه 243)[/note]برای تعجيل ظهور آن حضرت و نیز توسّل به ایشان در سختی‌ها است.
دوران غیبت دوران انتظار است ولی ایّام یأس و ناامیدی نیست. کسی که به ظهور و علائم آن باور دارد، هرچه گرفتاری‌هایش بیشتر شود، امیدش نیز به آینده بیشتر می‌شود. ما باید در برابر این حوادث، شکیبا و صبور باشیم و یادمان نرود که دعا کردن ما قطعا در تعجیل ظهور مؤثر است.[note]11- خود حضرت فرموده‌اند: “…و أكثروا الدعاء بتعجيل الفرج فإن ذلك فرجكم…” براي تعجيل در فرج من زياد دعا کنيد که خود، فَرَج شماست (کمال الدین، جلد2، صفحه 485)12- از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: “…فلما طال على بني إسرائيل العذاب- ضجوا و بكوا إلى الله أربعين صباحا- فأوحى الله إلى موسى و هارون أن يخلصهم من فرعون فحط عنهم سبعين و مائة سنة، قال: و قال أبو عبد الله: هكذا أنتم لو فعلتم لفرج الله عنا، فأما إذا لم تكونوا- فإن الأمر ينتهي إلى منتهاه”، هنگامى که سختى بنى اسرائیل به درازا کشید، آنان چهل روز به گریه و ناله پرداختند که به دنبال آن، خداوند به موسى وحى کرد که آنان را از چنگ فرعون برهاند و اینگونه بود که صد و هفتاد سال از عذابشان کاسته شد. شما شیعیان نیز اگر اینگونه رفتار کنید، خداوند گره از کار ما می‌گشاید؛ امّا اگر این گونه نباشید، امر (فرج) به انتهای زمانش موکول خواهد شد. (تفسیر عیاشی، جلد29)[/note] اگر مقدّر است که این قضایای پیش آمده باعث توجه و دعای بيشتر و در نهايت منتهی به ظهور شود، این منشأ امیدواری برای همه ماست…
(برگرفته از گفتاری از حجة الاسلام نجم‌الدین طبسی (با تغییرات و اضافات))
پایگاه رشد فرا رسیدن 15 شعبان، سالروز ولادت
موعود عدالت گستر و امام مهرپرور،
حضرت امام حجة بن الحسن العسکری(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
را به تمامی منتظران برپایی حکومت عدل در جهان، به خصوص شما دوست عزیز تبریک عرض می‌نماید.
پاورقی‌ها: