باسمه تعالی
“بدترین افراد، بنده‌ای است که دو رو و دو زبان باشد[1] …”
(امام حسن عسکری (علیه السلام))
نفاق یا دورویی یا دوزبانی در اصل به معنای مخالفت ظاهر با باطن و درون است. بعضی از انسان‌ها در به کار بردن این خصیصه از تبحر بالایی برخوردارند؛ طوری که هیچ موجود زنده دیگری به گردشان هم نمی‌رسد. ولى نباید چنین تصور کرد که چون پرده پوشی و پنهان کاری از مختصات بشر است، پس خصلتی است طبیعی که همیشه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
آن چه کمال است، قدرت پوشاندن و رازدارى و پنهان نگه داشتن عقیده و فکر و احساسات درونى است؛ زیرا در بعضی موقعیت‌ها لازم نیست که آدمى عقیده خود را ظاهر کند. چون ممکن است دیگران استعداد پذیرفتن آن را نداشته باشند یا سوء نیت آن‌ها موجب ایجاد مزاحمت برای صاحب عقیده شود.
همچنین لازم نیست که آدمى در همه جا احساسات خود را آشکار کند. از آداب معاشرت این است که اگر انسان غم و غصه اى دارد آن را در چهره خود ظاهر نسازد و موجب ملال خاطر دیگران نگردد.
اما چیزى که نقص است و نام نفاق و دورویى نام دارد؛ این است که آدمى از همین قدرت و استعداد خود براى فریب دادن و گمراه ساختن دیگران استفاده کند. از این رو پنهان سازی عقیده در عین این که از ویژگی انسان است؛ استفاده نابجا از آن یک نوع سوء استفاده از یک استعداد انسانى است.
متأسفانه بعضی از مردم دچار این اشتباه هستند. نفاق و دورویى و مکر و خدعه را یک امتیاز براى خود مى شمارند و بر آن نام زرنگى مىنهند. در نقطه مقابل، صداقت و صراحت و یک رویى را از کم شعورى مى شمارند و گمان مى کنند که با مکر و خدعه و نفاق، بهتر مى توان در جامه پیشرفت کرد. غافل از این که طبیعت و سرشت عالَم بر درستى و صداقت است.
به همین منظور قرآن کریم همواره از راستى و صداقت و صراحت دم مى زند و با نداى بلند مى فرماید که مکر و نیرنگ و نفاق ـ با همه پیشرفت هاى موقت ـ محکوم به شکست خوردن است و روزگار، بساط نیرنگ و دورویى را درهم مى پیچد و شیشه نفاق را مى شکند[2]،[3].
در همین راستا نیز حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) با اشاره به این موضوع، انسان دو رو و دو زبان را بدترین افراد می‌داند که با عامل زبان و ظاهر فریبنده، نفاق و دو رویی را وسیله پوشاندن حق و حقیقت قرار می‌دهد.
آری اساس عالم بر حقیقت است نه بر دروغ و دغل و براستی که نمى توان نظام راستین جهان را به سُخره گرفت و با آن حقه بازی کرد.
(برگرفته از کتاب: “حکمت‌ها و اندرزها، تالیف: “استاد شهید مرتضی مطهری(ره)” (با تصرف و اضافات))
پاورقی ها:
[1] (تحف العقول، صفحه 486)
[2] (سوره توبه، آیه 69)
[3] (سوره فاطر، آیه 43)