از نظر اسلام، در حالت كلی جان، مال و آبروی مردم محترم است. آبروی افراد كه عموما حاصل يك عمر تلاش و كوشش آنهاست می‌تواند در اثر رفتارهای ناشايستی چون اتهام، حسادت، استهزاء، افراط در شوخی و خنده و عیب‌جویی مورد خدشه واقع شود. در چنين شرايطی، اگر ببینیم کسی قصد داشت آبروی مؤمنی را بریزد، و بتوانیم از او حمایت کنیم، واجب است که به این وظیفه عمل کنیم و اگر کوتاهی کنیم، نزد وجدان خویش، در نظر مردم و در پیشگاه الهی، ملامت می‌شویم. در حقيقت در تعالیم دینی ما، حرمت آبروی مؤمن بسیار بالاست[1] و از هر گونه تعرض و مخدوش کردن آن نهی شده و به تلاش در جهت حفظ و دفاع از آبروی آنان تاكيد شده است.
اما از گناهانی که موجب خدشه‌دار شدن آبروی برادر مؤمن شده و در قرآن کریم و احادیث معصومین به شدت از آن نهی شده است، غیبت برادر مؤمن است…[2] .
غیبت به معنای بیان عیب پنهان و پوشیده کسی در غیاب اوست[3] . در اصل، نقش تخریبی غیبت ریختن آبروی یک مؤمن است در حالی‌که او امکان دفاع از خود را ندارد. گاهی در مجلسی از فردی غیبت می‌شود و دیگران نه تنها مانع نمی‌شوند، بلکه با تشویق و ابراز علاقه، غیبت‌کننده را به کار خود گستاخ‌تر می‌کنند. سکوت و بی‌تفاوتی در برابر غیبت و ریختن آبروی مؤمن حرام است.
اهمیت این موضوع تا جایی است که امام باقر (علیه السلام) در حدیثی می‌فرمایند: “هر کس که نزد او از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمن را یاری و پشتیبانی کند، خداوند هم در دنیا و هم در آخرت یاور و پشتیبان او خواهد بود، و هر کس که نزد او از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمن را یاری و پشتیبانی و از او دفاع نکند در حالی‌که قادر بر کمک و پشتیبانی او باشد، خدا او را در دنیا و آخرت خوار می‌سازد.[4]از این حدیث مشخص می‌شود که از آنجا که خداوند حرمت مؤمن را ارج نهاده و آبروی او را بسی ارجمند می‌شمارد، به کسانی هم که مدافع و یاور مؤمنان باشند، چه در دنیا و چه در سرای آخرت یاری می‌رساند، و کسانی که در این امر کوتاهی کنند را تحقیر می‌نماید.
این نکته نیز حائز اهمیت است که بدانیم ماندن در مجلس غیبت ممنوع است. اگر بتوانیم جلو غیبت را بگیریم و از آبروی برادر دینی دفاع کنیم، این یک وظیفه است. اگر هم نتوانیم، تکلیف ما ترک آن محفل است، تا هم شنونده غیبت نباشیم و هم با حضور و سکوت و بی‌تفاوتی، کار خلاف دیگران را تأیید نکنیم. در حقیقت ارزش مجالس به محتوای آن هاست. اگر در محافل و نشست‌ها، از مؤمنان ذکر خیر شود و سخنان مفید و راهگشا گفته شود، ارزشمند است و اگر به گناه و غیبت آلوده شود، نکوهیده و مورد غضب خدای متعال است.
لذا اجتناب از غيبت و ريختن آبروی دیگران از اهم دستورات اخلاقی دين ماست. در این خصوص، امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: “کسی که از ریختن آبرو و حیثیت مردم چشم‌پوشی کرده و آبروی آن‌ها را نریزد، خداوند در روز قیامت از گناهان او صرف‌نظر خواهد کرد.[5]از این رو، چه خوب است که با داشتن حساسیت و انجام واکنش مناسب در برابر ریخته شدن آبروی ديگران، هم از اشاعه گناه جلوگیری کرده و هم خداوند را یاور خود در دنیا و آخرت نماییم.
(برگرفته از کتاب “حکمت‌های باقری؛ ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام باقر (علیه السلام)”، اثر حجة الاسلام جواد محدثی (با برخی اضافات))
برچسب خورده: استهزاءاسلام–امام باقر-امام محمد بن علی الباقر–تعرض و مخدوش–دفاع از آبروی مؤمن–قرآن کریم و احادیث معصومین–قیامت–مناسبت نامه
پاورقی:
[1] (خصال، صفحه 27)
[2] (سوره حجرات آیه 12) (غرر الحکم، صفحه 165)
[3] (منهاج الصالحین سیستانی، جلد 1، صفحه 18)
[4] (ثواب الاعمال، صفحه 250)
[5] (ثواب الاعمال، صفحه 133)