“احمد بن محمد بن ابی نصر” مانند بسیاری از افراد، مدت‌ها بود هر چه دعا می‌کرد، به خواسته اش نمی‌رسید. کم مانده بود به کلی از رحمت خدا مایوس شود. حس نگرانی و نا امیدی به سراغش آمده بود. لذا روزی تصمیم گرفت تا مساله را با امام رضا (علیه السلام) در میان گذارد.
او می‌گوید به خدمت حضرت شرفیاب شدم و عرض کردم:
“فدایت گردم، من مدتهاست حاجتی را از خدا درخواست کرده ام و از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانی پدید آمده است.”
امام هشتم (علیه السلام) در پاسخ به وی، اصل اجابت دعا (خواه به وسیله تحقق در دنیا و یا آخرت) را قطعی دانسته و بر این اساس، یأس از رحمت الهی را توطئه‌ای شیطانی بر می‌شمرد و ضمن بیان یکی از حکمت‌های تأخیر در اجابت دعای مومن، می‌فرماید:
“ای احمد! مبادا که شیطان راهی در دل تو باز کند تا تو را (از رحمت خدا) ناامید و مایوس سازد. همانا جدم امام باقر(علیه السلام) می‌فرمود: «همانا مومن حاجتی را از خدا طلب می‌کند، اما خدای متعال پاسخ وی را به خاطر عشق به صدای او و شنیدن ناله هایش به تعویق می‌اندازد.»
(همچنین) آنچه پروردگار دیرتر (و در آخرت) به مومن بدهد، بهتر از آن است که در دنیا زودتر به او عطا فرماید؛ مگر این دنیا چه ارزشی دارد؟”
سپس آن حضرت با توجه به قطعیت اجابت، تمرکز ما را بر وظایف خویش لازم دانسته و کوچک نشمردن دعا در هر شرایط و رفع موانع استجابت را به عنوان دو وظیفه اصلی ذکر می‌کند و می‌فرماید:
“جدم امام باقر (علیه السلام) می‌فرمود: «دعای مومن در حال رفاه و آسایش باید مانند دعایش در حال سختی و گرفتاری باشد؛ نه این که چون عطای خود را دریافت کند، خدا را فراموش نماید.”
پس، از دعا کردن خسته نشو که راز و نیاز با حق، ارج و مقام والایی دارد. صبر پیشه کن و در طلب حلال باش و پیوند خویشی را مستحکم نما. مبادا که مردم را از خود برانی و با آنان دشمنی کنی؛ چرا که ما اهل بیت به کسی که از ما بریده است، می‌پیوندیم و به هر که به ما بدی کرده است، خوبی می‌کنیم و به خدا سوگند با این کارها همیشه فرجام نیکی دیده ایم.”
در ادامه، امام رضا (علیه السلام) دستیابی به خواسته‌ها در دنیا را پایان راه نمی‌دانند، بلکه اجابت در نگاه آن حضرت نه تنها عامل غفلت نیست، بلکه آدمی را در موقعیت خطیری قرار می‌دهد که مستلزم توجه بیشتر و دقت مضاعف در ادای تکالیف می‌باشد. لذا آن حضرت در ادامه می‌فرماید:
“همانا کسى که در این دنیا داراى نعمت است، اگر هرگاه درخواست (چیزى از خدا) کند، به او داده شود (حرصش زیاد شود) و جز آن را نیز بخواهد و (در نتیجه) نعمت خدا در چشم او کوچک و خوار گردد؛ پس از هیچ چیز سیر نمی‌شود.
پس چون نعمت فراوان شود، مسلمان از این راه به خطر می‌افتد، (و این خطر،) به خاطر آن حقوقى است که بر او واجب می‌شود و به خاطر آن است که بیم آن می‌رود تا به واسطه این حقوق در فتنه و آزمایش افتد (و در أدای آنها کوتاهی کند).”
در این هنگام امام (علیه السلام) مجددا با ظرافت خاصی “ابن ابی نصر” را به اعتماد نسبت به خداوند توصیه کرده و می‌فرماید:
“بگو بدانم اگر من چیزی به تو بگویم، به آن اعتماد و اطمینان داری؟”
ابن ابی نصر گوید: “با عجله به ایشان گفتم: فدایت شوم، اگر من به قول شما اعتماد نکنم، پس به چه کسی اعتماد کنم؟ چرا که تو حجت خدا بر مخلوقاتش هستی.”
امام رضا (علیه السلام) پاسخ داد: “پس تو به وعده خدا بیشتر اعتماد و اطمینان کن؛ زیرا که [خدا] به تو وعده اجابت داده است. آیا این خداوند نیست که در قرآن مجید می‌گوید: «و هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سوال کنند، (بگو:) من نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم…» (1) آیا او نگفته است: “… از رحمت خدا مایوس نباشید…»(2) آیا او نگفته است: “… خدا وعده کرده است که شما را مورد عفو و بخشش قرار دهد؟…»(3)
پس تو باید به خداوند بیش از هر کس دیگری اعتماد داشته باشی. جز اندیشه نیک در دل خود مپرورید که شما در پوشش مغفرت و آمرزش حق قرار دارید.”(4)
آری؛ اگر چه از آن روزی که “ابن ابی نصر” این سوال را از محضر امام هشتم (علیه السلام) پرسید، بیش از هزار سال می‌گذرد، اما پاسخ امام (علیه السلام)، راهنمایی جامع برای تمام کسانی است که در فراسوی روزگاران، متحیرانه به دنبال استجابت دعای خویش می‌گردند. مهربان اماممان ما را به هوشیاری فرا می‌خواند که مبادا تأخیر در اجابت دعا، ما را به دام شبهات شیطان بیاندازد. لذا آن حضرت ما را به رعایت ادب دعا سفارش نموده و نسبت به رفع موانع استجابت دعا و اعتماد بیش از پیش به پروردگار جهانیان توصیه می‌نماید.
«برگرفته از کتاب “پژوهشی در زندگی امام رضا (علیه السلام)”، تألیف: “مرحوم حجة الإسلام شیخ باقر شریف القرشی” (همراه با تلخیص و اضافات)»(5)
سایت رشد فرارسیدن 11 ذی قعده، سالروز میلاد پیشوای هدایتگر و سرپرست ارشاد کننده به سوی پروردگار(6)
1392/6/26
پاورقی ها:
1- سوره بقره، آیه 186
2- سوره زمر، آیه 53
3- سوره بقره، آیه 268
4- اصول کافی، جلد 2، صفحه 488
5- متن فوق، از ترجمه فارسی کتاب مذکور که توسط آقای سید رضا صالحی صورت گرفته، انتخاب شده است.
6- “أشهد أنک الإمام الهادی و الولی المرشد …” (مفاتیح الجنان؛ فرازی از زیارت امام رضا (علیه السلام))