باسمه تعالی

“ما می‌دانیم که کودکانی که در خانواده‌های فاقد صمیمیت و حمایت رشد یافته‌اند، کودکانی که والدین آنها از مهارت‌های تربیتی کودک محرومند و کودکان خانواده‌هایی که در آنها اختلاف و بدرفتاری برجسته است، به احتمال زیاد بزهکار می‌شوند” (کارولین اسمیت، استاد دانشگاه نیویورک و سوزان استرن، استاد دانشگاه تورنتو)[1]

اگر خوب فکر کنیم می‌بینیم که همان‌گونه كه جسم كودك برای ادامه حيات به آب، هوا، غذا و خواب احتياج دارد، روحش نیز به محبت عميق و صميميت شديد نيازمند است. به همين جهت می‌بينيم كودك برای پدر و مادر و نزديكانش ناز می‌کند و در فرصت‌های مناسب، خود در آغوش پدر و مادرش رفته و آن‌ها را می‌بوسد. تجربه نشان داده تنها كانونی كه قادر است اين نياز روحی و عاطفی كودكان را به درستی برآورده كند، كانون مقدّس خانواده و آغوش پرمحبت پدر و مادر است. امروزه، محققان ریشۀ بسياری از مشکلات روانی و آسيب‌های اجتماعی را در خانواده‌هايی كه محبت در آن‌ها کمرنگ است، جستجو می‌کنند.

تحقيقات روانشناسی نشان می‌دهد كه درصد قابل ملاحظه‌ای از افراد مجرم و بزهكار در دامن خانواده‌های بی‌مهر پرورش يافته‌اند[2] و اين كه می‌بينيم آنها به سراغ “بد” رفته‌اند عمدتاً بدان علّت است كه “خوبی” را در محیط خانواده تجربه نکرده‌اند. فرزندان قبل از آن كه در خانواده به قانون و مقررات نيازمند باشند، به محبت نيازمندند و سلامت روحی آنها در چنین كانون محبت و الفتی تأمین می‌شود.

در آيين اسلام، محبت به فرزند از مهمترين وظايف والدين به شمار رفته و پيشوايان دين در اين مورد سفارش‌های فراوانی نموده‌اند. به عنوان نمونه در روایات آمده است: “خداوند بنده‌اش را به واسطۀ محبت شديدی كه به فرزندش دارد مورد مرحمت قرار می‌دهد.”[3] یا اینکه “هر كس فرزند خود را ببوسد، حسنه‌ای در نامۀ عمل او ثبت می‌شود و هر كس فرزند خود را شاد كند، خداوند او را در قيامت شاد می‌گرداند.”[4]

امام باقر (علیه السلام) در موارد بسیاری از این شیوه تربیتی در مورد فرزندان خود استفاده می‌کرد، چنانکه یکی از اصحاب ایشان می‌گوید: “در حضور امام باقر (علیه السلام) بودم که فرزند خردسالش، جعفر، وارد شد. پیشوای پنجم فرزندش را به آغوش کشیده و به سینه خود چسبانید، و بعد با کلمات زیبا و محبت‌آمیز با او صحبت کرد…”[5]

البته باید توجه داشت که محبت، دارويی است كه فقدان آن موجب ناراحتی و بيماری شخصيت و زياده‌روی در آن نيز سبب مسموميت حيات عاطفی افراد می‌گردد؛ زيرا آنها را ازخودراضی و خودپسند بار می‌آورد. امام باقر فرمود: “بدترين پدران كسانی هستند كه در نيكی و محبت به  فرزندان از حد تجاوز كنند و به زياده‌روی و افراط گرايند.”[6]

(برگرفته از کتاب “اخلاق زندگی، نیاز روحانی”، اثر “آیت الله سید محمد ضیاء آبادی” (با اندکی تغییرات و اضافات))

پاورقی‌ها:

[1] A. Smith, Carolyn & Stern, Susan. (1997). Delinquency and Antisocial Behavior: A Review of Family Processes and Intervention Research. Social Service Review – SOC SERV REV. 71. 382-420.

[2] برای نمونه مراجعه کنید به “انضباط اجتماعی و نقش آن در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی“، اثر مصطفی اقلیما؛

Hoeve, M., Dubas, J. S., Eichelsheim, V. I., Van der Laan, P. H., Smeenk, W., & Gerris, J. R. (2009). The relationship between parenting and delinquency: A meta-analysis. Journal of abnormal child psychology, 37(6), 749-775.

[3] (من لا یحضره الفقیه، جلد 3،‌صفحه 482)

[4] (کافی، جلد 6، صفحه 49)

[5] (کفایه الاثر، صفحه 253)

[6] (تاریخ یعقوبی، جلد 3، صفحه 320)