در روایتی در صحیح مسلم[note]1- یکی از صحاح سته (صحاح ششگانه: شش کتاب معتبر) در نزد اهل سنت که به همراه صحیح بخاری از 4 کتاب دیگر دارای اعتبار بیشتری بوده و طبق نظر اهل سنت تمامی روایات نقل شده در آن صحیح می باشد.[/note] به نقل از “طارق بن شهاب” آمده است: “جمعی از یهودیان به خلیفه دوم گفتند: اگر بر ما قوم یهود چنین آیه‌ای نازل می‌شد که: (الیوم اکملت لکم دینکم و اتتمت علیکم نعمتی) و ما می‌دانستیم که در چه روزی نازل شده است، حتما آن روز را عید قرار می‌دادیم.”[note]2- صحیح مسلم، جلد 5، کتاب التفسیر، حدیث 3، صفحه 517[/note]
سرتاسر حیات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در نزد مسلمانان دارای اهمیتی بس شگرف و والاست؛ چرا که نه تنها کلام ایشان به نص صریح قرآن، عاری از هرگونه هوا و هوس و متصل به سرچشمه وحی است[note]3- خداوند در آیه 3 و 4 سوره نجم، این امر را ذکر مینماید و میفرماید: “و ما ینطق عن الهوی؛ ان هو الا وحی یوحی” یعنی هرگز از روی هوای نفس سخن نمیگوید؛ آنچه میگوید، چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست.[/note]، بلکه عمل و فعل آن بزرگوار نیز بر تک تک مسلمانان حجت است. اما در این میان، مقاطعی خاص از زندگی آن بزرگوار، به جهات گوناگون از اهمیتی ویژه برخوردار می‌باشد که یکی از بارزترین آنها، “واقعه غدیر خم” است.
کمتر مقطع تاریخی را می‌توان در جهان اسلام یافت که از لحاظ سند، اطمینان از اصل وقوع، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و اکثر قریب به اتفاق علمای مسلمین، قوت و استحکامی نظیر این رویداد مهم داشته باشد. هنگامی که به راویان حدیث غدیر می‌نگریم، در مرتبه نخست نام اهل بیت گرامی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)[note]4- امیر المومنین علی (علیه السلام)، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام).[/note] دیده می‌شود و در مرتبه بعدی نام حدود 110 تن از صحابه پیامبر اسلام به چشم می‌خورد.[note]5- در میان صحابه، نام افرادی شاخص از میان صحابه همچون ابوبکر بن ابی قحافه، عمر ابن الخطاب، عثمان بن عفان، عایشه بنت ابی بکر، سلمان فارسی، ابوذر غفاری و … توجه آدمی را به خود جلب می‌کند.[/note] سپس در میان تابعین، حدیث غدیر از 83 تن و در میان علمای اهل تسنن از قرن دوم تا قرن سیزدهم، 360 تن حدیث غدیر را در آثار خویش نقل نموده‌اند که 3 تن از صاحبان صحاح سته (صحاح ششگانه)[note]6- این سه تن عبارتند از: ابو عیسی، محمد بن عیسی ترمذی در صحیح ترمذی، ابو عبدالرحمن، احمد بن شعیب نَسائی در سنن نَسائی و ابو عبدالله، محمد بن یزید قزوینی (مشهور به ابن ماجه) در سنن ابن ماجه.[/note] و دو تن از پیشوایان فقهی اهل تسنن [note]7- این دو تن عبارتند از: ابوعبدالله، احمد بن حنبل شیبانی (پیشوای حنابله) و ابو عبدالله، محمد بن ادریس شافعی (پیشوای شافعیه). [/note]نیز در شمار این بزرگان جای دارند.
از منظری دیگر، آنچه که بر گونه غدیر، رنگ جاودانگی می‌زند، نزول 2 آیه از قرآن کریم، یکی آیه 67 سوره مائده[note]8- “یا أیّها الرسول بلغ ما أنزل الیک من ربک فان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من النّاس” “ای پیامبر، آنچه را از ناحیه پروردگارت به تو نازل شد، ابلاغ کن (و برسان) و اگر انجام ندهی (نرسانی)، اصلاً پیغام پروردگار را نرساندی و خدا تو را از (شر) مردم، نگه میدارد.” (سوره مائده، آیه 67)[/note] و دیگری آیه 3 سوره مائده[note]9- “…الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً… ؛ …امروزست که دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را برای شما پسندیدم…” (سوره مائده، آیه 3)[/note]، در ارتباط با این رویداد بزرگ است که بر طبق نظر مفسران نام‌آور شیعه و سنی، شأن نزول این آیات، مربوط به واقعه غدیر خم می‌باشد.
در آیه سوره مائده 67، خداوند عدم ابلاغ آنچه بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده را معادل عدم انجام وظیفه رسالت بیان می کند و در آیه 3 سوره مائده، خداوند از اکمال دین و تمام شدن نعمت به واسطه ابلاغ پیام خود سخن می گوید. با مقایسه مفاد این آیات و لحن آنها با سایر آیات قرآن کریم درمی‌یابیم که اگر نگوییم چنین آهنگ کلامی در میان سایر آیات بی‌نظیر است، لااقل کمتر آیه‌ای را می‌توان یافت که مضامین و لحنی شبیه به این دو آیه داشته باشد. این چه امر خطیری است که عدم ابلاغ آن توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، زحمات 23 ساله آن حضرت را تباه می‌گرداند و در این صورت ایشان هرگز وظیفه پیامبری را بجای نیاورده است؟ به علاوه، مگر این موضوع چه اهمیتی دارد که ابلاغ این پیام به امت و پیروی مردم از آن، سبب کامل شدن دین و تمام شدن نعمت و رضایت پروردگار می‌گردد؟ پس دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمیماند که روز نزول و ابلاغ این امر مهم و خطیر که بدین واسطه، روز اکمال دین و رضایت پروردگار محسوب می‌گردد، دارای اهمیت بسزایی در میان مسلمین خواهد بود.
علاوه بر مورخان که به تناسب فن خویش به واقعه غدیر نگاهی موشکافانه دارند، غدیر از آن جهت که حدیثی قطعی و متواتر است مورد توجه محدثین است و دارای جایگاهی ویژه در کتب مختلف حدیث می‌باشد. به خاطر نزول 2 آیه ویژه از قرآن کریم درباره این واقعه، غدیر منشأ بحث‌های گوناگونی در کتب تفسیری می‌باشد. با تکیه بر مفاهیم این آیات و اثرات شگرف اعتقادی مترتب بر آن، این واقعه منظور نظر مخصوص متکلمان واقع گشته است. حتی لغویین نیز توجه خاص خویش را به این رویداد مهم معطوف داشته‌اند و به هنگام شرح و توضیح کلمه غدیر خم (که نام محلی است)، به اصل این رویداد اشاره نموده‌اند.
ادیبان و شعرای بسیاری در میان امت اسلامی در طول 14 قرن، از همان لحظه وقوع و در همان صحنه گرفته تا روزگار معاصر، همواره این واقعه بزرگ را در آثار و اشعار خویش، توصیف و تشریح نموده‌اند.[note]10- مرحوم علامه امینی در کتاب شریف الغدیر شعرایی را که در اشعار خود به غدیر استناد کرده اند بر حسب قرن زندگیشان تقسیم بندی کرده اند و برخی اشعار آنان را نیز نقل نموده اند (رجوع کنید به الغدیر، جلد 2، صفحه 53)[/note]
از جمیع جهات، عید غدیر روزی منحصر به فرد و غیر قابل چشم‌پوشی است و در روایات اسلامی به عید الاکبر (بزرگترین عید) تعبیر شده است.[note]11- حدثنا علي بن الحسين العبدي قال سمعت أبا عبد الله الصادق (علیه السلام) يقول : “صيام يوم غدير خم يعدل صيام عمر الدنيا… و هو عيد الله الأكبر…” (تهذیب الاحکام، جلد 3، صفحه 143، باب حدیث صلاة الغدیر، حدیث 1)[/note]در این روز است که بنا بر دستور الهی، با ابلاغ وصایت و جانشینی امیرالمومنین، حضرت علی (علیه السلام) توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، حاصل زحمات رسالت ایشان به نتیجه رسیده و دین الهی کامل گردیده است.
(مطلب فوق برگرفته از مقاله “واقعه غدیر و اهمیت آن” می‌باشد که در قسمت عقاید پایگاه رشد قرار دارد. برای مطالعه متن کامل مقاله اینجا را کلیک کنید)
پایگاه رشد فرا رسیدن 18 ذی حجه،
سالروز اکمال دین و اتمام نعمت،
عید سعید غدیر خم
را به همه مسلمانان، خصوصا شما دوست عزیز تبریک عرض می نماید.
پاورقی ها: