“ای کسانی که ایمان آورده اید،
روزه بر شما واجب شده است، همانگونه که بر اقوام پیش از شما نیز واجب شده بود،
باشد که پرهیزکار شوید.” [note]1- “یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون” (سوره بقره، آیه 183)[/note]
در تورات و انجیل فرازهایی وجود دارد که در مورد روزه گرفتن سخن میگوید [note]2- در «قاموس کتاب مقدس» آمده است: «روزه در تمامی اوقات، در میان هر طایفه و هر ملت و مذهب، در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقبه، معمول بوده است.» (قاموس کتاب مقدس، صفحه 427)از تورات و انجیل فعلی نیز بر می‌آید که روزه در میان یهود و نصاری بوده و اقوام و ملل دیگر هنگام مواجه شدن با غم و اندوه، روزه می‌گرفتند.و نیز در تورات آمده که موسی (علیه السلام) چهل روز روزه داشته است. (تورات، سفر تثنیه، فصل 9، شماره 9)همچنین یهود به هنگام توبه و طلب خشنودی خداوند، روزه می‌گرفتند. به روایت قاموس کتاب مقدس «قوم یهود غالباً در موقعی که فرصت یافته و می‌خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمایند، روزه می‌داشتند تا به گناهان خود اعتراف نموده و به واسطه روزه و توبه رضای خداوند را تحصیل نمایند»، «و یا از روزه ای به نام «روزه اعظم با کفاره» و نیز روزه های موقتی دیگری یاد شده است.» (قاموس کتاب مقدس، صفحه 428)از انجیل نیز استفاده می‌شود که حضرت مسیح (علیه السلام) چهل روز روزه گرفته است. (انجیل متی، باب 4، شماره های 1 و 1) هم چنین از انجیل لوقا بر می‌آید که حواریون مسیح نیز روزه می‌گرفتند.(انجیل لوقا، باب 5، شماره های 33 تا 35) باز در کتاب مقدس آمده است: «حیات حواریون و مؤمنین ایام گذشته، عمری مملو از انکار لذات و زحمات بیشمار و روزه داری بود.» (قاموس کتاب مقدس، صفحه 428)[/note]و حتی در عصر حاضر، گروهی از یهودیان و مسیحیان را می‌بینیم که در سال، چند روز به اشکال مختلف روزه می‌گیرند؛ یا از خوردن گوشت و یا از آشامیدن شیر و یا از خوردن و آشامیدن به طور مطلق خودداری می‌کنند. ( [note]3- روزه در آئین یهود: روزه های یهود بر دو نوع است واجب و مستحب. از روزه های واجب می‌توان به روزه یوم کیپور، روزه گدریا، روزه نهم آو و … اشاره نمود؛ که هر یک به مناسبت وقایعی است که در طول تاریخ یهودی اتفاق افتاده است. از روزه های مستحب نیز می‌توان این موارد را نام برد: روزه گرفتن عروس و داماد به مناسبت شروع زندگی؛ روزه گرفتن در ایام خاصی از سال مثل روزهای دوشنبه و پنج شنبه؛ روزه گرفتن در سال روز درگذشت والدین یا علمای دینی یا وقوع بلایای طبیعی و یا اتفاقات ناراحت کننده که معمولا به دستور مرجع دینی در این موارد روزه های جماعتی می‌گیرند.(آشنایی با دین یهود، صفحه 72)روزه در آئین مسیحیت: مهم ترین روزهای مسیحی که در آنها روزه گرفته می‌شود و تمام این روزه ها اختیاری می‌باشند عبارت اند از: روز چهارشنبه که در آن روز علیه عیسی (علیه السلام) توطئه شد؛ روز جمعه که عیسی (علیه السلام) مصلوب شد؛ روزه میلاد که 43 روز بوده و به عید میلاد منتهی می‌شود؛ و …در عهد جدید زمانی برای روزه مشخص نشده است و تعلیمی نیز درباره وجوب روزه دیده نمی‌شود. ولی ظاهرا روزه در بین شاگردان مسیح امری رایج بوده است. (به عنوان نمونه: انجیل متی، 18 / 21)[/note]در قرآن کریم از داستان روزه زکریا (علیهالسلام)[note]4- “قال ربِّ اجعل لى ءاية قال ءايتك ألّا تكلّم النّاس ثلاثة أيّام إلّا رمزا و اذكر ربّك كثيرا و سبّح بالعشىِّ و الابكار” (سوره آل عمران، آیه 41)[/note] و ماجرای روزه مریم (علیهاالسلام) [note]5- “فكلى و اشربى و قرّى عينًا فإمّا ترينّ من البشر أَحدًا فَقولى إِنىِّ نذرت للرّحمن صومًا فلن أكلّم اليوم إِنسيّا” (سوره مریم، آیه 26)[/note] سخن به میان آمده است.
با کنکاشی در تاریخ در می‌یابیم که مسأله روزه از اقوام بی دین نیز نقل شده است. مثلاً روزه در مصریان قدیم و یونانیان و رومیان و حتی بتپرستان هندی نیز وجود داشته، که هر یک برای خود شیوهای داشته و دارند.
بت پرستان به منظور تقرب به الهه خود و در هنگامی که جرمی مرتکب می‌شدند، به منظور خاموش کردن فوران خشم خدایان خود یا برآورده شدن حاجات خود روزه می‌گرفتند. این نوع روزه در حقیقت نوعی معامله و مبادله بوده است؛ چرا که عابد با روزه گرفتن احتیاج و رضايت معبود را بر می‌آورده تا معبود هم حاجت و رضايت عابد را برآورد.
اما منطق اسلام در زمینه روزه چیز دیگری است. در اسلام روزه معامله و مبادله نیست؛ چرا که شأن پروردگار بالاتر از آن است که احتیاج و یا اثرپذیری برای او تصور شود. خداوند سبحان مبرا و به دور از هر نقصی است؛ بنابراين اثر نیک هر عبادت تنها عاید بنده می‌شود؛ همچنان که اثر سوء گناهان نیز به خود بندگان باز می‌گردد و این معنایی است که قرآن کریم به آن تصريح دارد و می‌فرماید:
“اگر نیکی کنید به خود نیکی کردهاید و اگر بدی کنید نیز به خود بدی کرده اید.”[note]6- “إن احسنتم، احسنتم لأنفسکم و إن أسأتم فلها …” (سوره أسراء، آیه 7)[/note]
در خصوص روزه نیز قرآن کریم به همین نکته اشاره می‌کند و بازگشت آثار طاعت به انسان را بیان می‌کند و میگوید که نتیجه روزه تقواست.[note]7- “یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون” (سوره بقره، آیه 183)[/note]
کمتر کسی است که در ثمره تقوا شک داشته باشد؛ چرا که هر انسانی به وسیله وجدان خود درک می‌کند که اگر بخواهد در مسير کمال حرکت کند، اولین چیزی که لازم است به آن پایبند گردد، آن است که از افسارگسیختگی نفس خود جلوگیری کند و سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات نباشد و خود را بالاتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد و خلاصه آن که خود را از هر چیزی که او را از پروردگار متعال غافل و دور سازد، بپرهیزد.و این تقوا از راه روزه و خودداری از شهوت به دست می‌آید.
يکی از نزدیکترین و مؤثرترین راه‌ها و عمومی‌ترین رژیم‌های معنوی، به‌طوری که همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‌مند شوند خودداری از شهواتی که همه مردم در همه اعصار مبتلای آن هستند؛ یعنی شهوت شکم (اعم از خوردن و آشامیدن) و شهوت جنسی.
اگر انسان مدتی از این شهوت‌ها پرهیز کنند، به تدریج نیروی خویشتن‌داری از گناهان در آنها قوت می‌گیرد و به مرور بر اراده خود مسلط می‌شوند. آن وقت در برابر هر گناه کوچک و بزرگی عنان اختیار از کف نمی‌دهند و نیز در تقرب به خدا دچار سستی نمی‌شوند؛ چرا که روشن است کسی که دعوت خدا در اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسی مشروع را اجابت می‌کند، قطعا در اجابت دعوت پروردگار به دوری از گناهان و نافرمانی‌ها مطیع‌تر خواهد بود…
«برگرفته از کتاب: “تفسیر المیزان”[note]8- ذیل تفسیر آیه 183 سوره مبارکه بقره.[/note]، تالیف: “مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی (ره)”» (با تصرف و تلخیص)
سایت رشد،
حلول ماه مبارک رمضان،
ماه ضیافت الهی و هنگامه رویش جان انسان
و بهار تلاوت و تدبر در قرآن
را به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست عزیز تبریک عرض می‌نماید.
پاورقی ها: