امروز مسأله تشکیل خانواده و ازدواج جوانان به صورت یکى از پیچیده ترین مسائل حادّ اجتماعى درآمده است و کمتر خانواده اى است که داراى دختر و پسر جوانى باشد و از این موضوع ناله نکند و رنج نبرد. انبوهى از مشکلات طاقت فرسا این مسأله مهم و در عین حال ساده زندگى را در کام خود فرو برده و به صورت هیولایى وحشتناک درآورده است.
دختران زیادى خود را در برابر انبوهى از مشکلات جانکاه و در برابر موانع غیر قابل عبور مشاهده مى کنند. از آن سو نیز پسران زیادى سنین شاداب جوانى را پشت سر گذارده و هنوز در آرزوى تشکیل خانواده اند؛ ولى آداب و رسوم زشت اجتماعى و پیرایه هاى غلطى که به این امر حیاتى بسته اند، آنها را از رسیدن به مقصود باز مى دارد.
و عجب اینکه این مسأله در خانواده هاى مرفّه و فقیر هر دو از امور پیچیده است! چرا که هرکدام کوهى از توقّعات غلط را بر دوش دارند و زیر آوار سنگینى از آداب و رسوم موهوم، دست و پا مى زنند. ولی اسفبارتر اینکه چون پایه‌ها از آغاز کج گذارده مى شود، بناى بسیارى از خانواده‌ها تا آسمان کج مى رود و چون شالوده محکمى ندارد، پیوسته دستخوش نوسانات و اضطرابات و ناراحتیها است.
به عنوان نمونه، دو همسر که مى خواهند زندگى مشترک جدیدى را آغاز کنند، اگر چه باید حداقل وسائل زندگى داخلى را دارا باشند، وگرنه مجبورند سربار پدر و مادر گردند که این موضوع، هم مایه ناراحتى آنها است و هم استقلال زوجین را از بین مى برد، ولى غالب مردم این حقیقت را فراموش مى کنند که صلاح و مصلحت دو همسر آن است که زندگى را از جاى ساده اى شروع کنند و اگر مى خواهند توسعه دهند، این کار تدریجاً صورت گیرد. مسلّماً کشیدن بار چنین زندگى آسانتر است و روح محبّت و دوستى و صفا و معنویت در چنین زندگى ساده اى موج مى زند.
اما به جاست تا در این خصوص، برای یافتن الگوئی کامل، به سراغ خانواده‌ای برویم که در اسلام نظیر نداشته و دقیقاً زیر نظر شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و با اِشراف کامل او تشکیل شده است؛ یعنى پیوند ازدواج على(علیه السلام) با بانوى اسلام، فاطمه زهرا(علیها السلام)؛ تا براى مسلمانان اسوه و نمونه پر ارزشى باشد.
در روایات آمده است هنگامى که على(علیه السلام) به محضر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) براى خواستگارى فاطمه(علیها السلام) آمد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمود: “چه چیز صداق و مهریه قرار خواهى داد؟”
عرض کرد: “شمشیر و اسب و زره و شترى را که با آن آبیارى مى کنم. (یعنى تمام هستى مادّى ام)”[1]
آن حضرت شمشیر و اسب را مورد احتیاج علی (علیه السلام) دانست. لذا تمام مهریه بانوى اسلام فاطمه زهرا(علیها السلام) و هزینه هاى جهیزیه و عطریات او از پول فروش زره على(علیه السلام) تأمین شد.
بنابر این تمام سرمایه مولاى متّقیان(علیه السلام) براى مراسم ازدواج، تنها پول زرهى بود که به فرمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آن را فروخت و از آن «عطریات» و «لباس» و «جهیزیه» حضرت زهرا(علیها السلام) تهیه شد.
قیمت این زره به روایتى، سى درهم، و به روایات دیگر 480 یا 500 درهم بود[2] و با توجّه به این که «درهم» تقریبا نیم مثقال(حدود 2.3 گرم) نقره مسکوک است، مجموع قیمت زره و بهاى تمام وسائلى را که به عنوان جهیزیه تهیه کردند به آسانى مى توان محاسبه نمود.
از روایتى استفاده مى شود که تنها یک سوم قیمت زره براى جهیزیه مصرف شد و از آن به خوبى برمى آید که تا چه حد وسائل زندگى جدید این زوج خوشبخت جهان بشریت ساده و بى آلایش و دور از هرگونه تشریفات بوده است.
صورت جهیزیه بانوى اسلام و به اصطلاح، ریز اقلام آن را نیز مورخان نوشته اند که مطالعه آن انسان را با عالمى از صفا و زهد و وارستگى عجیب روبه رو مى سازد و عظمت و شکوه بى نظیر و خیره کننده اش هر انسان آزاده اى را به خضوع در برابر آن وا مى دارد.
صورت جهیزیه اى که یاران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با آن وجه مختصر براى یگانه دختر آن حضرت تهیه کردند به این ترتیب بود:
1ـ یک فرش مصرى که داخل آن پشم بود.
2ـ یک سفره چرمى.
3ـ یک متّکاى چرمى که داخل آن لیف درخت خرما بود.
4ـ یک عباى خیبرى.
5ـ یک مشک آب.
6ـ چند کوزه.
7ـ چند ظرف و کاسه سفالین.
8ـ یک ظرف براى آب و آب کشى (مطهره).
9ـ یک پرده نازک پشمى.
این بود مجموعه جهیزیه زهرا(علیها السلام) طبق روایت.[3]
هنگامى که وسائل فوق را نزد نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند، ایشان نگاهى به آن کرد و گریست. سپس سر به سوى آسمان بلند کرد و دعاى عجیبى کرد و گفت: “خداوندا به قومى که غالب ظروف آنها سفالین است، مبارک گردان!”[4]
آنچه را که فاطمه زهرا(علیها السلام) به همراه همسر خویش به عنوان نمونه و سرمشق نشان دادند، نه تنها در مقیاس امروز ساده و بى تکلّف بود، بلکه در اجتماع آن زمان نیز بسیار ساده تلقّى مى شد، تا آنجا که دنیاپرستان آن عصر که هنوز رسوبات “ارزشهاى جاهلى” در اعماق روح و جان تاریکشان بود، زهراى عزیز را بر این زندگى ساده شوهرش سرزنش کردند. اما فاطمه (علیها السلام) با این کار مى خواهد درسى بزرگ براى تمام اعصار و براى تمام نسلها به یادگار بگذارد و نشان دهد که اسلام بر محور تجمّل پرستى و رقابتهاى کمرشکن مادّى که مایه دشواری ازدواج و به تأخیر افتادن برنامه جوانان و آلودگى اجتماع مسلمین مى گردد، نیست. اساس و پایه کار، همه جا بر سهولت و سادگى اما در عین حال وارستگى، آزادگى و صفا و صمیمیت استوار است.
(برگرفته از کتاب “شیوه همسری در خانواده نمونه”، تألیف: “آیت الله مکارم شیرازی” )
برچسب خورده:آداب و رسوم ازدواج_به همین سادگی، به همین صمیمیت_جهیزیه حضرت فاطمه زهرا_خانواده و ازدواج_ سیره حضرت زهرا س
پاورقی ها:
[1] کشف الغمه، جلد 1، صفحه 368
[2]مرحوم علاّمه مجلسى در «بحارالانوار» مى گوید: ممکن است قیمت واقعى آن همان 30 درهم بوده، ولى بعضى از علاقه مندان آن را به مبلغ افزونتر خریده باشند. (بحارالانوار، جلد 43، صفحه 122)
[3] کشف الغمه، جلد 1، صفحه 358
[4] کشف الغمه، جلد 1، صفحه 358