اساساً برنامه ماه مبارک رمضان برنامه انسان‌سازی است که انسان‌های دارای عيب و بيماری روحی در این ماه خود را تبدیل به انسان‌های سالم و انسان‌های سالم خود را هر چه بيشتر به انسان‌های کامل نزديك کنند. در حقيقت برنامه ماه مبارک رمضان برنامه تزکیه نفس، اصلاح معایب و رفع نواقص است؛ برنامه تسلط عقل و ایمان و اراده بر شهوات نفسانی است؛ برنامه دعا و پرستش حق است؛ برنامه پرواز به سوی خداست و برنامه ترقی دادن روح است.
اگر بنا باشد که ماه مبارک بیاید و انسان سی روز گرسنگی و تشنگی و بی‌خوابی بکشد و مثلًا شبها تا دیر وقت بیدار باشد و به این مجلس و آن مجلس برود و بعد هم عید فطر بیاید و با روز آخر شعبان یک ذره هم فرق نکرده باشد، چنین روزه‌ای برای انسان اثر ماندگار ندارد و فقط رفع تكليف است. اسلام نمی‌خواهد مردم بی‌جهت دهانشان را از طعام ببندند، بلکه قرار است با روزه گرفتن، انسان‌ها اصلاح شوند. از همين روست كه در روایات ما آمده است که بسیاری از روزه‌داران هستند که بهره آنها از روزه جز گرسنگی چیزی نیست.[note]1- قال امیرالمؤمنین (علیه السلام) : “کم من صائم لیس له من صیامه إلاّ الجوع و الظّمأ…” (نهج البلاغه، حکمت 145)[/note] بستن دهان از غذای حلال برای این است که انسان در آن سی روز تمرین کند که زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غیبت نکند، دروغ نگوید و فحش ندهد. به عبارت دیگر، روزه‌دار اگر از طعام حلال خدا امساک می‌کند، دیگر توجیهی ندارد که آنچه خدا حرام نموده را مرتکب شود.
نقل شده كه زنی خدمت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رسيد در حالی که روزه داشت. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) غذايی به او تعارف کرد و فرمود: “بگیر و بخور.” زن گفت: “یا رسول اللَّه! من روزه دارم.” (چون به حساب خودش واقعاً روزه داشت، ولی روزه ظاهری). حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) به او فرمود: “تو چگونه روزه داری، حال آنکه به خدمتکارت دشنام دادی؟ روزه تنها امساک از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها نیست.” [note]2- “و سمع رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) امرأة تسبّ جارِية لها و هي صائمة فدعا رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) بِطعام فقال لها كلي فقالت إِنّي صائمة فقال كيف تكونين صائمة و قد سببت جاريتك إِنّ الصّوم ليس من الطَّعام و الشّراب فقط” (من لا يحضره الفقيه، جلد 2، صفحه 109، حدیث 1861)[/note]همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد دو زن که در حال روزه، غیبت کرده بودند فرمود: “این دو زن از آنچه خدا بر آنها حلال کرده بود روزه گرفتند، اما با آنچه خدا بر آنها حرام کرده بودند افطار کردند. با همدیگر نشستند و به خوردن گوشت مردم[note]3- اشاره به آیه 12 سوره حجرات که خداوند می‌فرماید: “…و لا يغتب بعضكم بعضًا أيحبّ أحدكم أن يأكل لحم أَخيه ميتًا فكرهتموه ” “…و بعضى از شما غيبت بعضى نكند آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده اش را بخورد از آن كراهت داريد…”[/note]مشغول شدند.”[note]4- کشف الریبه شهید ثانی، صفحه 8 – مهجة البیضاء، جلد 5، صفحه 252[/note]
پس اگر انسان روزه بگیرد و دشنام دهد یا غیبت کند، یعنی دهان جسم خودش را از غذای حلال بسته، اما دهان روح خود را برای غذای حرام باز كرده است. در روايات ذکر شده است که در اثر دروغ بوی نامطبوعی از دهان فرد ساطع می شود.[note]5- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “إِنّ العبد إِذا كذب تباعد منه الملك من نتن ما جاء منه” (مستدرک وسائل، جلد 9، صفحه 89)[/note]این از همان امور معنوی و باطنی و ملکوتی است. اگر گفته شده است كه جهنم عفونت دارد، عفونت جهنم همین عفونت‌هایی است که ما خودمان در دنیا ایجاد کرده‌ایم؛ مثلا همین دروغ‌هایی است که خودمان می‌گوییم؛ دشنام دادن، بدگويی و عيب‌جويی کردن و تهمت زدن هم همین‌طور است.
آیا صحیح است یک ماه رمضان بر ما بگذرد و در آن ماه، با روزه ظاهری رفع تكليف كرده باشيم، اما روح خود را از دروغ گفتن، عيب‌جويي كردن، تهمت زدن و … پالايش نكرده باشيم؟
(برگرفته از كتاب “انسان كامل”، تألیف “استاد شهيد مرتضی مطهری” (با برخی تغييرات و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن هنگامه طاعت،
ماه عبادت و بهار رحمت و مغفرت،
ماه مبارک رمضان
را به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست عزیز تبریک عرض می‌نماید.
پاورقی‌ها: