باسمه تعالی
سیاست نظام خلافت بنی‌عباس در زمان امام جواد (علیه السلام) مبتنی بر ایجاد محدودیت‌های شدید برای ارتباط شیعیان با امام (علیه السلام) بود. ولی علی‌رغم این محدودیت‌ها، شیعیان که در سرتاسر کشور اسلامی زندگی می‌کردند، پیوسته تلاش می‌نمودند تا به انحاء مختلف با امام خویش ارتباط داشته باشند. اين رابطه از زمان امام رضا (عليه السلام) به بعد، هر چه بيشتر گسترش یافت. گستردگی (جغرافیایی) شیعیان و ارتباط ایشان با ائمه، بيش از هر چيز ناشی از سفر امام رضا (عليه السلام) به خراسان و همچنين مديون “شبکه وکلای ائمه” در مناطق مختلف ايران می‌باشد.
در این راستا، در زمان امام جواد (علیه السلام) نیز شیعیان که در شهرهای مختلف می‌زیستند، علاوه بر ارتباط از طريق وکلای آن حضرت، در ايام حج و غیر حج نيز در مدينه با امام (علیه السلام) ديدار می‌کردند.
به عنوان نمونه، همواره شيعيانی در ری زندگی می‌کردند که مرتباً و به مرور زمان بر تعدادشان افزوده شده است[1].در برخی روایات نقل شده که گروهی از شيعيان ری به محضر امام جواد (علیه السلام) شرفياب شدند و پرسش‌های خویش را مطرح و پاسخ آنها را دریافت کردند[2].
خراسان نیز یکی دیگر از مراکز شیعیان بود و بر اساس نقلی، مردی از شيعيان خراسان نیز خدمت امام جواد (عليه السلام) مشرف شد و مورد عنایت حضرت قرار گرفته و حضرت به او هدیه‌ای عطا فرمود[3] .
قم نيز يکي از مراکز مهم شيعه بوده و در دوران امام جواد (عليه السلام)، شيعيان آن ديار با حضرت در ارتباط نزديک بودند. چنانکه احمد بن محمد بن عيسي (شيخ القميين) از اصحاب امام رضا (عليه السلام) و پس از ايشان از ياران امام جواد (عليه السلام) و امام هادی (علیه السلام) بوده و حتی محضر امام حسن عسکری (عليه السلام) را نيز درک کرده بود. وی تأليفات فراوانی در حديث از خود به جا گذاشت[4].
“صالح بن محمد بن سهل” يکي ديگر از اصحاب امام جواد (عليه السلام) در قم بود که رسيدگی به امور موقوفات آن حضرت در آن شهر را بر عهده داشته است[5].
در روايتي ديگر آمده: شخصي از اهالي بست و سجستان (سیستان کنونی) در ايام حج به حضور آن حضرت رسيده و مشكل خويش را با آن حضرت در میان گذارد و امام (علیه السلام) او را یاری نمود[6].
“علی بن مهزيار” نيز از جمله اصحاب امام جواد (علیه السلام) است که در اصل مسیحی بود و پس از آنکه اسلام آورد، از خواص اصحاب امام رضا (عليه السلام) و پس از ايشان از ياران امام جواد (عليه السلام) شد. او اهل قريه‌ای از فارس به نام “هندوان” بود و بعدها در اهواز اقامت گزيد. علی بن مهزیار روایات متعددی را از امام جواد (علیه السلام) و پدر بزرگوارشان نقل نموده است[7] .
(برگرفته از کتاب “حیات فکری و سیاسی ائمه شیعه”، تالیف:”حجه الاسلام رسول جعفریان“)
پاورقی ها:
[1] تاریخ تشیّع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، جلد 1، صفحه 245- 254
[2] الثاقب فی المناقب، صفحه 519
[3] الثاقب فی المناقب، صفحه 519 و 518
[4] مسند الامام الجواد (علیه السلام)، صفحه 265
[5] تهذیب، جلد 4، صفحه 140- استبصار، جلد 2، صفحه 60
[6] کافی، جلد 5، صفحه 111 و 112
[7] مسند الامام الرضا (علیه السلام)، صفحه 315