روزه ابعاد گوناگونى دارد و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى گذارد، که از همه مهمتر، “بعد اخلاقى” و “فلسفه تربیتى” آن است.
روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى، از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد و عملا ثابت کند که او همچون حیوان در بند اصطبل و علف نیست؛ او مى تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.
لذا از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را تلطیف، و اراده انسان را قوى، و غرائز او را تعدیل مى کند و در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است. انسانى که انواع غذاها و نوشیدنی ها را در اختیار دارد و هر لحظه که تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى رود، همانند درختانى است که در پناه دیوارهاى باغ و در کنار نهرها مى رویند. این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم دوامند و اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود، پژمرده مى شوند و مى خشکند. اما درختانى که از لابلاى صخره ها و در دل کوه ها و بیابانها مى رویند و از همان طفولیت، طوفانهاى سخت و آفتاب سوزان و سرماى زمستان نوازشگر شاخه های آنهاست و با انواع محرومیتها دست به گریبانند، محکم، با دوام، پر استقامت، سخت کوش و سخت جانند!
روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مى دهد و با محدودیتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى بخشد و چون غرائز سرکش را کنترل مى کند، بر قلب انسان نور و صفا مى پاشد. خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى دهد، جمله “لعلکم تتقون” (باشد که پرهیزگار شوید) که در آیه 183 سوره بقره پس از فرمان به روزه داری ذکر گردیده، اشاره به همه این حقایق است.
و نیز حدیث معروف نبوی که فرمود:”روزه سپرى در برابر آتش دوزخ است”[note]1-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “الصوم جنة من النار”، (اصول کافی، جلد 2، صفحه 18)[/note]، اشاره به همین موضوع است.
در نهج البلاغه هنگامى که امیرمؤ منان على (علیه السلام) فلسفه عبادات را بیان مى کند، به روزه که مى رسد چنین مى فرماید: “خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد.”[note]2-قال امیر المؤمنین (علیه السلام): “و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق” (نهج البلاغه، کلمه قصار شماره 252)[/note]
در حدیث دیگرى می خوانیم که امیر المؤمنین (علیه السلام) از پیامبر اکرم(صلى اللّه علیه و آله و سلم) پرسید: “چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟” رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ فرمود: “روزه، روى شیطان را سیاه مى کند و انفاق در راه خدا، پشت او را مى شکند و دوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح، دنباله او را قطع مى کند و استغفار، رگ قلب او را مى برد”.[note]3-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “الصوم یسود وجهه و الصدقة تکسر ظهره والحب فى الله و المواظبة على العمل الصالح یقطع دابره و الاستغفار یقطع وتینه ” (الجعفریات، صفحه 58)[/note]
اما اینکه ماه رمضان براى روزه گرفتن انتخاب شده بخاطر این است که این ماه بر سایر ماه ها برترى دارد. در آیه 185 سوره بقره، علت برتری این ماه چنین بیان شده که قرآن، کتاب هدایت و راهنماى بشر که فرقان است(یعنى با دستورات و قوانین خود روشهاى صحیح را از ناصحیح جدا کرده و سعادت انسانها را تضمین نموده است)، در ماه مبارک رمضان نازل گردیده و در روایات اسلامى نیز چنین آمده است که همه کتابهاى بزرگ آسمانى یعنی تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن همه در این ماه نازل شده اند.
به این ترتیب ماه رمضان همواره ماه نزول کتابهاى بزرگ آسمانى و ماه تعلیم و تربیت بوده است؛ چرا که تربیت و پرورش بدون تعلیم و آموزش صحیح ممکن نیست. لذا برنامه تربیتى روزه نیز باید با آگاهى هر چه بیشتر و عمیق تر از تعلیمات آسمانى هماهنگ گردد تا جسم و جان آدمى را از آلودگى گناه شستشو دهد.
براستی نکند که به سادگی این فرصت طلائی را از دست بدهیم و آئینه جانمان را در زلال ماه رمضان جلا نبخشیم. حال که در ابتدای راهیم، هوشیار و آگاه باشیم …
(برگرفته از کتاب “تفسیر نمونه”[note]4-ذیل آیه 183 تا 185 سوره بقره[/note]، تألیف: “آیت الله مکارم شیرازی” (با اندکی تصرف))
سایت رشد، فرارسیدن
ماه مبارک رمضان
ماه نزول قرآن و هنگامه جلا بخشیدن آئینه جان
را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی
تبریک و تهنیت می‌گوید.
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …
پاورقی ها: