“او در سخن گفتن با کسی درشتی نمی‌کرد و سخن کسی را پیش از این که به اتمام برسد، قطع نمی‌نمود. هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام دادن آن بود، رد نکرد. هیچ وقت پاهای خود را در برابر کسی که در کنارش نشسته بود، دراز ننموده و در برابر همنشین خویش تکیه نمی‌داد. هیچ گاه ندیدم که با پیش کاران بد سخن گوید. هرگز قهقهه نمی‌زد، بلکه خنده اش تبسم بود. هر که بگوید در فضیلت کسی را مانند او دیده، از او باور نکنید[1].”

این سخنانی است که از ابراهیم بن عباس صولی درباره ی رفتار اجتماعی امام علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) نقل شده است؛ امامی که انسانیت و نوع دوستیش یگانه و بی مانند بود. ایشان با رفتار متواضعانه خود، برابری و مساوات را میان مردم برقرار ساخته و سعی در بالا بردن منزلت انسان‌ها داشت.

ابن شهر آشوب در کتاب مناقب خود می‌گوید: “امام رضا (علیه السلام) وارد حمامی شد. مردی که آن حضرت را نمی‌شناخت به ایشان گفت بدن مرا مالش بده. امام (علیه السلام) شروع به این کار کردند. هنگامی که مردم به او فهماندند که این شخص، امام رضا (علیه السلام) است، با پریشانی از آن حضرت عذر خواهی کرد؛ اما ایشان هم چنان به کار خود مشغول بودند و او را دلداری می‌دادند[2].”

یاسر، خادم امام(علیه السلام) نیز می‌گوید: “روش امام رضا (علیه السلام) این چنین بود که چون مجلس از مردم خلوت می‌شد، خدمه ی خود را از کوچک و بزرگ جمع می‌کرد و با آن‌ها گفت و گو می‌نمود و خود را مانوس و مونس آن‌ها می‌ساخت. طریقه ی آن حضرت در هنگام خوردن غذا این بود که وقتی سفره ی غذا را برای آن بزرگوار حاضر می‌ساختند، کوچک و بزرگ خدمت کاران را در کنار خود می‌نشاند تا با آن‌ها غذا بخورد[3] و در مخالفت با کسی که می‌گفت: کاش برای اینان سفره ی جداگانه‌ای انداخته می‌شد، می‌فرمود: «پروردگار ما یکی است و پدر و مادر ما هم یکی است(اشاره به حضرت آدم وحوا) و پاداش هم به کردار است[4].»

این گونه رفتارهای اجتماعی امام رضا(علیه السلام) نمونه‌های اخلاق انسانی در مکتب اسلام را به نمایش می‌گذارد. امام(علیه السلام) از نظر حقوق اجتماعی و رعایت کرامت انسانی، هر گونه امتیاز طبقاتی و هر نوع برتری جویی فردی و اجتماعی را بی معنی می‌داند تا بر کرامت انسانی تاکید نماید و بشر را از قید و بند زندگی طبقاتی رها سازد. ایشان مطابق نظر اسلام، تنها تفاوتی را که باعث برتری افراد بر یکدیگر می‌شود، فرمانبرداری از خدا می‌داند. چنان که قرآن می‌فرماید: “گرامی ترین شما نزد خدا با تقوا ترین شماست[5] “…

( برگرفته از کتاب “تحلیلی از زندگانی امام رضا (علیه السلام)”، نوشته “محمد جواد فضل الله” (با اندکی تصرف و اضافات ))

پاورقی ها:

[1] عیون اخبارالرضا، جلد2، صفحه 184 

[2] مناقب آل ابی طالب، جلد4، صفحه 362

[3] عیون اخبارالرضا، جلد2، صفحه 399

[4] کافی، جلد8، صفحه 230

[5] (سوره حجرات، 13)