باسمه تعالی

در آموزه‌های اسلامی، تواضع و فروتنی یکی از ارزشمندترین مکارم اخلاقی به شمار می‌رود و عموماً مردم، فرد متواضع را دوست دارند. خداوند در قرآن کريم می‌فرمايد:

“و بندگان خداى رحمان كسانى‏اند كه روى زمين با تواضع گام برمى‌دارند.”¹

امام حسن عسکری (عليه السلام) در روایتی علاوه بر اينکه تواضع را نعمتی الهی معرفی می‌نمايند، پرده از يک خصوصيت مهم اين صفت بر می دارند: “فروتنی و تواضع نعمتی است که هیچ کس بدان حسد نورزد‏.”²

برخی نعمت‌ها ممکن است مورد حسادت افراد قرار گيرند؛ اما تواضع و فروتنی از جمله نعمت‌هایی است که کسی بدان حسادت نمی‌ورزد و شخص متواضع همواره محبوب و مورد تحسين است و به همان دليل، فرد متکبّر، منفور است.

اهميت تواضع آنقدر بالاست که امام عسکری (عليه السلام)، مقام فردی که با برادرانش متواضعانه رفتار نمايد را اين‌گونه ترسيم می‌نمايند:

“کسی که در دنیا نسبت به برادرانش متواضع باشد، نزد خداوند از صدّیقین به شمار می رود.” ³

اما تواضع نشانه‌هایی دارد؛ امام حسن عسکری (عليه السلام) در روايتی دو نشانه تواضع را معرفی می فرمايند:

“یکی از نشانه‌های تواضع آن است که به هرکس برخورد نمايی سلام کنی و در هنگام ورود به مجلس هرکجا جا بود، بنشینی.” ⁴

بعضی افراد فقط به دوستان و آشنایان سلام می‌کنند. اما توصیه دین این است که افراد در برخورد با دیگران، ابتدا سلام دهند. پيامبر اکرم (صلّی الله عليه و آله و سلّم) در پيشی‌گرفتن در سلام معروف بودند و همچنين هنگام ورود به مجلس، هرجا که جا بود می‌نشستند و جای خاصّی را برای نشستن خود قرار نداده بودند.⁵

رسیدن به این کمال اخلاقی نيازمند تمرین است؛ مثلا تلاش کنیم تا بدون تکبّر و خودپسندی، به هرکه رسیدیم سلام کنیم. باید به مرور و استمرار، هرجا که پای خودبینی و خودخواهی به میان می‌آید، آن “من” را زیر پا گذاشت و غرور خویش را شکست تا فروتنی، جزء خلق‌وخوی انسان گردد و تکبّر ریشه‌کن شود و بدين وسيله رحمت الهی شامل حال انسان شود.

(برگرفته از کتاب “حکمت‌های عسکری”، اثر “حجة الاسلام جواد محدثی” (با برخي تغييرات و اضافات))

سایت رشد فرارسیدن 8 ربیع الاول،

سالروز شهادت پیشوای یازدهم شیعیان،

امام حسن بن علی العسکری (علیهم السلام)،

را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی تسلیت می‌گوید.

پایگاه اسلامی شیعی رشد

---

پاورقی‌ها:

1. 1- “وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا” (سوره فرقان، آيه 25)
2. 2- “التَّوَاضُعُ نِعْمَةٌ لَا یُحْسَدُ عَلَیْهَا‏” (تحف العقول، صفحه 486)
3. 3- “من تواضع فی الدّنیا لإخوانه فهو عنداللّه من الصّدّیقین” (طبرسی، احتجاج، جلد 2، صفحه 267) صدّيقين، مقام‎های شريفی هستند که در آيات قرآنی در مورد آنها سخن به ميان آمده است. در آيه 69 سوره نساء از صديقين، در رتبه‌ای پس از انبياء و پس از آن از شهدا و صالحين ياد شده است: “و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بود که خداوند، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آنها رفیق­‌های خوبی هستند.“ (سوره نساء، آيه 69)
4. 4- “مِنَ التَّواضُعِ السَّلامُ علی کُلِّ مَنْ تَمُرُّ بهِ، وَ الجُلوسُ دونَ شرَفِ المجْلِسِ” (تحف العقول، صفحه 487)
5. 5- مکارم الاخلاق، صفحه 14