باسمه تعالی
در آموزه‌های اسلامی، تواضع و فروتنی یکی از ارزشمندترین مکارم اخلاقی به شمار می‌رود و عموماً مردم، فرد متواضع را دوست دارند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
“و بندگان خداى رحمان کسانىاند که روى زمین با تواضع گام برمى‌دارند.”[note]1- “وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا” (سوره فرقان، آیه 25) [/note]
امام حسن عسکری (علیه السلام) در روایتی علاوه بر اینکه تواضع را نعمتی الهی معرفی می‌نمایند، پرده از یک خصوصیت مهم این صفت بر می دارند: “فروتنی و تواضع نعمتی است که هیچ کس بدان حسد نورزد.”[note] 2- “التَّوَاضُعُ نِعْمَهٌ لَا یُحْسَدُ عَلَیْهَا” (تحف العقول، صفحه 486)[/note]
برخی نعمت‌ها ممکن است مورد حسادت افراد قرار گیرند؛ اما تواضع و فروتنی از جمله نعمت‌هایی است که کسی بدان حسادت نمی‌ورزد و شخص متواضع همواره محبوب و مورد تحسین است و به همان دلیل، فرد متکبّر، منفور است.
اهمیت تواضع آنقدر بالاست که امام عسکری (علیه السلام)، مقام فردی که با برادرانش متواضعانه رفتار نماید را این‌گونه ترسیم می‌نمایند:
“کسی که در دنیا نسبت به برادرانش متواضع باشد، نزد خداوند از صدّیقین به شمار می رود.” [note] 3- “من تواضع فی الدّنیا لإخوانه فهو عنداللّه من الصّدّیقین” (طبرسی، احتجاج، جلد 2، صفحه 267) صدّیقین، مقامهای شریفی هستند که در آیات قرآنی در مورد آنها سخن به میان آمده است. در آیه 69 سوره نساء از صدیقین، در رتبه‌ای پس از انبیاء و پس از آن از شهدا و صالحین یاد شده است: “و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بود که خداوند، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آنها رفیق‌های خوبی هستند.“ (سوره نساء، آیه 69) [/note]
اما تواضع نشانه‌هایی دارد؛ امام حسن عسکری (علیه السلام) در روایتی دو نشانه تواضع را معرفی می فرمایند:
“یکی از نشانه‌های تواضع آن است که به هرکس برخورد نمایی سلام کنی و در هنگام ورود به مجلس هرکجا جا بود، بنشینی.” [note] 4- “مِنَ التَّواضُعِ السَّلامُ علی کُلِّ مَنْ تَمُرُّ بهِ، وَ الجُلوسُ دونَ شرَفِ المجْلِسِ” (تحف العقول، صفحه 487)[/note]
بعضی افراد فقط به دوستان و آشنایان سلام می‌کنند. اما توصیه دین این است که افراد در برخورد با دیگران، ابتدا سلام دهند. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در پیشی‌گرفتن در سلام معروف بودند و همچنین هنگام ورود به مجلس، هرجا که جا بود می‌نشستند و جای خاصّی را برای نشستن خود قرار نداده بودند.[note] 5- مکارم الاخلاق، صفحه 14 [/note]
رسیدن به این کمال اخلاقی نیازمند تمرین است؛ مثلا تلاش کنیم تا بدون تکبّر و خودپسندی، به هرکه رسیدیم سلام کنیم. باید به مرور و استمرار، هرجا که پای خودبینی و خودخواهی به میان می‌آید، آن “من” را زیر پا گذاشت و غرور خویش را شکست تا فروتنی، جزء خلق‌وخوی انسان گردد و تکبّر ریشه‌کن شود و بدین وسیله رحمت الهی شامل حال انسان شود.
(برگرفته از کتاب “حکمت‌های عسکری”، اثر “حجه الاسلام جواد محدثی” (با برخی تغییرات و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن 8 ربیع الاول،
سالروز شهادت پیشوای یازدهم شیعیان،
امام حسن بن علی العسکری (علیهم السلام)،
را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی تسلیت می‌گوید.
پاورقی‌ها:
