آن‌قدر موضوع مهم بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سه بار از مرد پرسید: “اگر سفارشی کنم انجام می‌دهی؟!”

آن مرد هم، هر سه بار پاسخ مثبت داد. آخر خود او به نزد ایشان آمده‌بود و درخواست کرده‌بود تا پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، توصیه و سفارشی به او نماید.

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از اطمینان از اثربخش‌ بودن پند خود فرمود: “به تو سفارش می‌کنم که هرگاه خواستی کاری انجام دهی، درباره‌ی سرانجام و عاقبت آن تدبر کن؛ اگر مایه‌ی رشد (هدایت) بود انجام بده و اگر مایه‌ی گمراهی بود از آن بپرهیز.”(1)

متاسفانه جامعهی امروز و اغلب مردم، قبل از اندیشیدن دربارهی انجام کارها و بررسی عاقبت آن‌ها، صرفاً از هر وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌ی خود و خیر و شادی کوتاه‌مدت، استفاده می‌کنند. انسان‌ها غالباً، لحظه‌ای در عواقب ابدی و درازمدت اعمال و تصمیمات خود درنگ نمی‌کنند که آیا کارشان مورد رضایت پروردگار هست یا نه و به قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مایه‌ی هدایت و سعادت (نهایی) می‌باشد یا نه!

اندیشه و تدبر، ابزاری است که انسان را از دیگر مخلوقات متمایز می‌کند. از این رو، توصیه‌ی ظاهراً ساده‌ی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به مرد عرب، چوب‌خط و شاخصی است که باید پیوسته با آن، اعمال ریز و درشت خود را بسنجیم و به عاقبت و نتیجه‌ی کارهایمان توجه لازم را داشته باشیم.

در همین رابطه، آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) به یکی از یاران خود به نام ابن مسعود فرمود: “ای ابن مسعود! هرگاه خواستی کاری کنی از روی دانش و خِرد باشد. از کار بدون تدبر و دانش بپرهیز…”(2)(3)

پاورقی‌ها:

1- “فإنّی أوصیک إذا أنت هممت بأمر فتدبر عاقبته، فإن یک رشداً فامضه و إن یک غیاً فانته عنه” (الکافی، جلد 8، صفحه 150).

2- “یا ابن مسعود! إذا عملت عملاً فاعمل بعلم و عقل و ایاک و أن تعمل عملا بغیر تدبر و علم…” (مکارم الاخلاق، صفحه 458).

3- ترجمه احادیث از کتاب مفاتیح الحیاه اقتباس شده است.