بعد از فتح مکه در سال هشتم هجری، مکه جزء بلاد اسلامی قرار گرفت، ولی مشرکان همچنان در مکه بودند و به آیین خوشان عمل می‌کردند. حتی در موسم حج نیز هر دو گروه مسلمان و مشرک، مناسک را طبق آداب و رسوم خودشان انجام می‌دادند. اما در سال نهم هجری، آیات سوره برائت (توبه) بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد تا به مشرکین اعلام برائت کند، و اینکه دیگر حق شرکت در حج را ندارند. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مأمور شد تا در روز عید قربان که مجمع عمومی حجاج است، سوره‌ی برائت را بخواند و به مشرکین ابلاغ کند که چهار ماه به شما مهلت می‌دهیم، در این چهار ماه فکر کنید و تصمیم بگیرید؛ یا مسلمان شوید، یا هجرت کنید و از مکه بیرون بروید، و یا آماده جنگ شوید.

در نهایت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) از طرف رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای انجام این مأموریت فرستاده شد. [note]1- مسند احمد، حدیث 13214؛ سنن ترمذی، حدیث 3090؛ خصائص نسائی، حدیث 74-78؛ تفسیر ابن کثیر، جلد 4، صفحه 106[/note]امیرالمؤمنین (علیه السلام) وقتى به مکه رسید که بعدازظهر روز عید قربان بود. پس ایشان در میان مردم برخاست و صدا زد: “اى مردم من فرستاده‌ی رسول خدایم به سوى شما، و این آیات را آورده ‏ام: “(این آیات) اعلام بیزارى خدا و پیامبر او به کسانى از مشرکان است که با آنها عهد بسته‏ اید. پس شما (اى مشرکین) تا چهار ماه (پیمانتان معتبر است و مى‏توانید) آزادانه در زمین آمد و شد کنید” [note]2- سوره توبه، آیات 1 و 2[/note]یعنى بیست روز از ذى‌الحجه و تمامى محرم و صفر و ربیع‌الاول و ده روز از ربیع‌الثانى”. آن‌گاه فرمود: “… هیچ مشرکى دیگر حق ندارد بعد از امسال به زیارت (خانه‌ی خدا) بیاید، و هرکس از مشرکین با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عهدى بسته‌است، مهلت و مدت اعتبار آن تا سرآمد همین چهار ماه است.”[note]3- تفسیر عیاشی، جلد 2، صفحه 74[/note]

بنابراین سال نهم هجری، آخرین سالی بود که مسلمانان و مشرکان یک جا اجتماع کرده و هر دو طایفه به حج خانه‌ی خدا پرداختند، و بعد از آن سال دیگر هیچ مشرکى حج خانه‌ی خدا نکرد.[note]4- طبق روایات رسیده، به همین دلیل است که روز عید قربان سال نهم هجری، روز “حج اکبر” نامیده شد (معانی الاخبار،صفحه 296؛ علل الشرائع، جلد 2، صفحه 442)[/note] از آن به بعد، هر ساله مسلمانان در مراسم پرشکوه حج شرکت می‌کنند و این سنت ابراهیمی را بر پا می‌دارند. هیچ مسلمانی نیست که در راه رسیدن به حج و یا در انجام اعمال آن سختی نبیند[note]5- امام صادق (علیه السلام) فرمودند:”… هیچ کس به مکه نمی رسد مگر اینکه (در این راه) سختی ببیند” (کافی، جلد 4، صفحه 262)[/note]، و لذاست که طبق احادیث وارده، خداوند پاداش فوق العاده‌ای را برای حجاج در نظر گرفته است. از جمله اینکه “از زمانی که حاجی در روز عید قربان موی سر خود را می‌تراشد، تا چهار ماه، گناهی در نامه عملش نوشته نمی شود، مگر آنکه گناه کبیره‌ای مرتکب شود.”  [note]6- مضمون این روایت از امام صادق (علیه السلام) و نیز امام رضا (علیه السلام) نقل شده است. مراجعه کنید به کافی، جلد 4، صفحه 255؛ من لا یحضره الفقیه، جلد 2، صفحه 198؛ علل الشرایع، جلد 2، صفحه 443؛ تهذیب الاحکام، جلد 5، صفحه 20[/note]این مضمونی است که در روایات اهل بیت (علیهم السلام) آمده است، و وقتی از ایشان سوال شد که دلیل این امر چیست، اشاره فرمودند که خداى عزّوجلّ چهار ماه را براى مشرکین (که دشمنان او بودند و آیین حج را طبق رسوم مشرکانه انجام می‌دادند) مباح ساخت تا در حرم رفت و آمد کنند، و در این چهار ماه ایشان را از تعرّض مصون داشت و به آنها امان داد، پس مسلمانان احق به این هستند که از لطف و رحمت خدا برخوردار شوند، چرا که آنها میهمانان خدا هستند. لذا (مسلمانان) وقتی به زیارت خانه او می‌آیند، خداوند از گناهانی که از روی غفلت و سهل‌انگاری مرتکب می‌شوند چشم‌پوشى می‌نماید.[note]7- المحاسن، جلد 2، صفحه 335؛ علل الشرائع، جلد 2، صفحه 443[/note]

(برگرفته از “تفسیر سوره‌ی توبه”، اثر “آیت الله سید محمدضیاءآبادی” (با برخی اضافات))

سایت رشد فرارسیدن

عید سعید قربان،

روز برافراشتن پرچم عبودیت بر سنگر انسانیت را

به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.

پاورقی‌ها: