بی‌شک ازدواج و انتخاب همسر یکی از مهمترین مراحل زندگی انسان‌هاست و قهراً تأثیرات مهمی نیز بر زندگی اشخاص می‌گذارد. هرکس مطابق ملاک‌ها و معیارهایی که دارد، پا در این میدان گذاشته و به هر ترتیب، زندگی مشترک خود را آغاز می‌کند.

اما آنچه نقش بسزایی در کیفیت آغاز و خصوصاً تداوم این پیوند دارد، مسلماً حواشی و رنگ و لعاب آن نیست؛ بلکه نگاه زوجین به زندگی مشترک و معیارهای آنها در تشکیل خانواده است. همین معیارها هستند که اگر صحیح و اصیل باشند، این پیوند را به گامی مؤثر در رشد انسان تبدیل می‌کنند و چنانچه اساس و پایه محکمی نداشته باشند، آنقدر تلخ کامی و تشویش خاطر به بار می‌آورند که گاهی انسان از راه رفته پشیمان می‌شود. اما چاره چیست؟

خیلی وقت‌ها اگر بتوانیم ملاک‌های زندگی خود را با یک نمونه کامل تطابق دهیم، موفق‌تر عمل خواهیم کرد.

زندگانی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در این زمینه یک نمونه تام و تمام است؛ چون سراسر زندگی او نمونه است؛ چون خود او نمونه است؛ چون شوهر او، پدر او و فرزندان او هر یک برای مسلمان‌ها نمونه­‌اند؛ نمونه‌هایی آراسته به فضائل انسانی. انسان‌هایی که از میان مردم بر می‌خیزند، با مردم زندگی می‌کنند، مثل دیگر مردم راه می‌روند، می‌خورند و می‌پوشند؛ اما از سوی دیگر، سرشتی برتر از فرشته دارند؛ سرشتی پیوسته به خدا.

آنها در عمل نشان دادند که برتری را در بزرگی روح می‌دانند، نه در پروردن تن. اگر هم به تن زنده‌اند، برای آن است که زندگی درست را به دیگران بیاموزند. زهرا (علیها السلام) پرورده چنین مدرسه‌ای است. نو عروسی که جهاز او بهای یک زره به قیمت چهارصد درهم و اسباب خانه‌اش چند کاسه و کوزه سفالین باشد، پیداست که به زندگی مشترک خود چگونه می‌نگرد.

اینک فاطمه (سلام الله علیها)آماده رفتن به خانه شوهر است.پدر قبل از آغاز زندگی به دیدار دخترش آمده و با او گفتگو می‌کند و نظر دختر را درباره شوهر جویا می‌شود. فاطمه (علیها السلام) ضمن اینکه علی (علیه السلام) را بهترین شوهر می‌داند، به پدر می‌گوید که زنان قریش او را به خاطر تهیدستی شوهرش(1) ملامت کرده‌اند.

هر چند این سخنان نمی‌تواند در اراده و عزم بانوی نمونه اسلام، فاطمه (علیها السلام) حتی اندک خللی وارد کند، اما پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به عنوان پدری مهربان و به سان معلمی دلسوز برای همه دختران و زنان امت، آخرین درس‌های زندگی را به او می‌دهد:

“دختر عزیزم! به سخنان مردم گوش مده! مبادا نگران باشی که شوهرت فقیر است.

دخترم! گنج‌های طلا و نقره زمین بر پدرت عرضه شد. او اگر می‌خواست، می‌توانست همه آنها را مالک شود. اما پدرت خشنودی خدا را انتخاب کرد!

دخترم! اگر آنچه را پدرت می‌داند می‌دانستی، دنیا در دیده‌ات زشت می‌نمود.

من درباره تو کوتاهی نکردم! تو را به بهترین فرد خاندانم شوهر دادم! کسی که در اسلام از همه باسابقه‌تر و از لحاظ علم و حلم از همه برتر است …

دخترم! شوهرت بهترین شوهر است. مبادا نسبت به او نافرمانی کنی …”(2)

فاطمه زهرا (علیها السلام) در چنین فضایی زندگی مشترک خود را با علی بن ابیطالب (علیه اسلام) آغاز نمود. زندگی که تا آخر همچون روز اول بوی سادگی و قناعت می‌داد.

اگر چه بررسی همه آنچه در زندگی مشترک این دو همسر رخ داد برای ما میسر نیست، اما همین قدر می‌دانیم که این بانوی نمونه اسلام، سخنان پدر را طوری به گوش جان خرید و در عمل کردن به آن پایبند بود که پس از آنکه چشم از جهان فروبست، شوهرش علی (علیه السلام) سیرت نیکو و بلند نظری او را اینگونه ستود:

“به خدا قسم تا آخر عمرش ذره‌ای او را خشمگین نساختم و به کاری مجبورش نکردم و او نیز ذره‌ای مرا بهخشم نیاورد و در هیچ کاری از من نافرمانی نکرد!” (3)

امروز از عوامل موفقیت زوجین در زندگی بسیار صحبت می‌شود؛ با این حال به سختی زن و شوهری را پیدا می‌کنیم که بتوانند ادعای این دو همسر را نسبت به هم داشته باشند و در عمل نیز آن را اثبات کنند. اگر واقعاً زندگی مشترک طعم شیرینی داشته باشد، فاطمه و علی (علیهما السلام) دو همسری بودند که طعم آن را چشیدند.

سلوک و روش آنها در زندگیشان، نه تنها بعضی از دیدگاه‌ها درباره موفقیت در زندگی مشترک (مثل دیدگاهی که زنان قریش داشتند) را بی‌اعتبار ساخت؛ بلکه ارزش این آیه شریفه از قرآن کریم را نیز آشکار نمود که:

«رنگ خدایی (بگیرید) و چه رنگی از رنگ خدا بهتر است؟» (4)

 (برگرفته از کتاب «زندگانی فاطمه زهرا (علیها السلام)»، تألیف: مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی (همرا با اضافات))

 

پاورقی ها:

1- علی (علیه السلام) در آن روزگار جوانی 22 ساله بود. نه در محیط تربیتی او مال اندوزی فضیلتی شمرده می‌شد و نه از پدر ارثی برایش مانده بود. او عمر خود را در راه جهاد و دفاع از اسلام و اندک داراییش را نیز در همین راه صرف کرده بود. اکنون هم که در آستانه زندگی مشترک است، هزینه معاش روزانه‌اش با کار کردن در نخلستان و آبکشی از چاه‌ها تأمین می‌شود.

2- کشف الغمه فی معرفه الأئمه، جلد 1، صفحه 363

3- همان منبع

4- “صبغه الله و من أحسن من الله صبغه …”؛ (سوره بقره، آیه 138)