هیچ کس نیست که از موعظه بى نیاز باشد و هیچ جامعه اى نیست که احتیاج به پند و نصیحت نداشته باشد. موعظه کلامى است که به دل نرمى و لطافت مى دهد. سنگ‌دلی را از دل مى برد، خشم و شهوت را فرو مى نشاند و هواهاى نفسانى را آرام مى کند و به روح صفا و جلا مى دهد.
بنابراین هیچ فردى از موعظه بى نیاز نیست. ممکن است فردى از تعلیم شخص دیگرى بى نیاز باشد اما از موعظه او بى نیاز نیست؛ زیرا دانستن، یک مطلب است و متذکر شدن و تحت تأثیر تلقین یک واعظ مؤمن متقى قرار گرفتن مطلب دیگر است.
اگر موعظه از لسان دین باشد اثر دیگر و عمیق تری دارد. مواعظ دین است که بیشتر بر روى دل ها اثر می گذارد و به دل ها خشوع می دهد. البته گذشته از این که موعظه باید از زبان دین گفته شود، چه بهتر که خود واعظ نیز از سخنان خود متأثر باشد و از دل موعظه کند.
لذا باید همیشه مردم مورد موعظه قرار گیرند، نسبت به خداوند متذکر باشند و از غفلت احتمالی که نسبت به مرگ دارند بیرون آورده شوند؛ متوجه آثار گناهانشان بشوند؛ از قبر و قیامت بشنوند و نسبت به عدل الهى متذکر شوند. این امرى است لازم و ضرورى و هیچ وقت جامعه از این بى نیاز نیست.
به همین جهت امام باقر العلوم (علیه السلام) می فرماید: “…علما اگر از نصیحت و راهنمایى خوددارى ورزند، خیانت کرده اند، و اگر راه گم کرده اى را ببینند و راه را به او ننمایند… کار بسیار بدى کرده اند، زیرا که خداى متعال از آنان در کتاب خود پیمان گرفته است که مردمان را امر به معروف و نهى از منکر کنند، و مددکار تقوى و کار نیک باشند…[note]1- “…و العلماء فی انفسهم خانه، ان کتموا النّصحیه، إن رأوا تائها ضالّا لا یهدونه… فبئس ما یصنعون؛ لأنّ اللّه- تبارک و تعالى- اخذ علیهم المیثاق فی الکتاب، أن یأمروا بالمعروف و بما أمروا به، و ان ینهوا عمّا نهوا عنه، و ان یتعاونوا على البرّ و التقوى…” (کافی، جلد 8، صفحه 54)[/note]
کلام امام باقر (علیه السلام) توجه موعظه گران را از یک سو و مراجعه و پذیرش پند پذیران را از سوی دیگر طلب می‌نماید.
(برگرفته از کتاب “خطابه و منبر”، تالیف: “استاد شهید مرتضی مطهری” (همراه با تلخیص و اضافات))
پاورقی:
