“امر به معروف و نهی از منکر راه انبیاء و روش صالحان و فریضه ای بزرگ است که سایر واجبات به آن پایداری می‌یابند،… کسب و کارها حلال می‌گردند و حقوق مردم به آنها بازگردانده می‌شود و زمین آباد می‌شود … و امور سامان می‌یابند.”[note]1- “ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر سبیل الانبیا و منهاج الصلحاء فریضه عظیمه بها تقام الفرائض…تحل المکاسب و ترد المظالم و تعمر الارض…و یستقیم الأمر” (الکافی، جلد 5، صفحه 55 و 56)[/note]
امام باقر (علیه السلام)
هر کاری را که دین و عقل نیکو بشناسند، معروف است. منکَر نیز چیزی است که بر پایه نقل (کلام پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام)) و عقل زشت و ناپسند باشد. بنابراین، همه واجبات و مستحبات معروف‌اند و امر به معروف، فرمان دادن به دیگران در محور واجبات و مستحبات است و نهی از منکر، بازداشتن دیگران از کارهایی است که نزد نقل و عقل ناپسند باشد و آنها محرمات و مکروهات هستند.
اگر همه نسبت به انجام اعمال خود و دیگران حساس باشند و به خود و دیگران در انجام کارهای خیر و نهی از کارهای بد متذکر شوند، به حقیقت بسیاری از حقوق از دست‌رفته به صاحبان شان باز می‌گردد و جامعه از وجود بدی‌ها پاک و خیر و نیکی فراگیر می‌شود و به فرموده امام (علیه السلام) زمین آباد و امور مردم سامان می‌یابد.
از همین روست که امر به معروف و نهی از منکر از اصلی‌ترین ارزش‌های دینی است و به نقل قرآن کریم حضرت ختمی نبوت (صلی الله علیه و آله و سلم) در کتاب‌های تورات و انجیل به امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر معرفی شد [note]2- سوره اعراف، آیه 157.[/note]و نیز طبق نقل قرآن کریم، لقمان به پسرش فرمود: “ای پسر من! نماز را به پا دار و به کار شایسته فرمان ده و از کار ناشایست نهی کن …”[note]3- “یَابُنَىَّ أَقِمِ الصَّلَوهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنکَرِ…” (سوره لقمان، آیه 17)[/note]
لذا امر به معروف و نهی از منکر از مهم‌ترین وظایف مؤمنان و بارزترین ویژگی جامعه اسلامی است، زیرا خدای متعال می‌فرماید: “و باید از میان شما گروهی باشند که مردم را به نیکی فراخوانند و آنان را به کار پسندیده وا دارند و از کار زشت و نکوهیده نهی کنند…”[note]4- “وَ لْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلىَ الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَر…” (سوره آل عمران، آیه 104)[/note]و [note]5- امر به معروف و نهی منکر دو مرحله دارد: یکى مرحله فردى که هر کس موظف است به تنهایى ناظر اعمال دیگران باشد، و دیگرى مرحله دسته جمعى که امتى موظفند براى پایان دادن به نابسامانی هاى اجتماع دست به دست هم بدهند و با یکدیگر تشریک مساعى کنند. قسمت اول وظیفه عموم مردم است. قسمت دوم شکل واجب کفایى بخود مىگیرد و چون جنبه دسته جمعى دارد و شعاع قدرت آن وسیع و طبعا از شئون حکومت اسلامى محسوب مىشود. این آیه ناظر بر مرحله دوم این وظیفه است.[/note]”شما بهترین امتى هستید که [براى اصلاح جوامع انسانى] پدیدار شده اید، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید …”[note]6- “کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِالله…” (سوره آل عمران، آیه 110)[/note]
در همین رابطه امام باقر (علیه السلام) در بیانی دیگر امر به معروف و نهى از منکر را مورد نصرت و رحمت خدا معرفی می‌نماید و ترک‌کننده و کوچک‌شمارنده این فریضه را به دور از رحمت خداوند معرفی می‌نمایند.[note]7- وسائل‌الشیعه، جلد۱۶، صفحه۱۲۴.[/note]
آری مسلمین برای بهره‌مندی از نصرت و رحمت الهی و آباد شدن دنیا و آخرتشان باید در احیای این وظیفه فراموش شده بکوشند تا خدای نکرده مورد عقاب الهی و دوری از رحمت پروردگار قرار نگیرند و جامعه‌ای به سامان و زندگی آسوده‌ای داشته باشند.
)برگرفته از کتاب ” مفاتیح الحیاه”، تألیف: “آیت الله جوادی آملی” (با تلخیص و اضافات))
پاورقی‌ها:
