طاووس یمانی، یکی از شخصیت ها و علمای هم عصر امام سجاد و امام باقر (علیهم السلام) بود که برای خود شاگردانی داشت که به اصحاب طاووس معروف بودند.

ابوبصیر می گوید: با جمعی از دوستان، در محضر امام باقر (علیه السلام)، در کنار کعبه نشسته بودیم. در این هنگام، طاووس یمانی با جمعی از اصحابش به محضر امام باقر (علیه السلام) آمد و عرض کرد: آیا اجازه می دهی چند سؤال کنم؟

امام باقر (علیه السلام): اجازه هست، بپرس.

طاووس یمانی: به من خبر بده در چه زمان یک سوم انسان ها مردند؟

امام باقر (علیه السلام): ای شیخ! اشتباه کردی به جای این که بگویی: «در چه زمانی یک چهارم انسان ها مردند، گفتی یک سوم.» در آن هنگام که قابیل برادرش هابیل را کشت، چهار نفر انسان در زمین وجود داشتند که عبارت بودند از: آدم، حوا، هابیل و قابیل. با کشته شدن هابیل، به دست قابیل، یک چهارم آنها نابود شدند.

طاووس یمانی: آن قوم که گواهی به حق دادند ولی دروغگو بودند، چه کسانی هستند؟

امام باقر (علیه السلام): آن قوم، منافقان اند که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفتند: «گواهی می دهیم که تو رسول خدا هستی، ولی خداوند گواهی می دهد که منافقان دروغگو هستند.»[note]1- “إذا جاءک المنافقون قالوا نشهد إنک لرسول الله و الله یعلم إنک لرسوله و الله یشهد إن المنافقین” لکاذبون”‏ ،”هنگامى که منافقان نزد تو آیند مى‏گویند: «ما شهادت مى‏دهیم که یقیناً تو رسول خدایى!» خداوند مى‏داند که تو رسول او هستى، ولى خداوند شهادت مى‏دهد که منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ایمان ندارند)”(سوره منافقون، آیه 1)[/note]

طاووس یمانی: آن فرستاده ای که نه از انسان ها بود و نه از جنیان و نه از فرشتگان، و خداوند در قرآنش از آن یاد کرده چه بود؟

امام باقر (علیه السلام): او کلاغ بود که خداوند او را نزد قابیل فرستاد تا به او بفهماند که چگونه جنازه ی برادرش هابیل را بپوشاند.[note]2- “فبعث الله غرابا یبحث فی الأرض لیریه کیف یواری سوأه أخیه …”،” سپس خداوند زاغى را فرستاد که در زمین، جستجو (و کندوکاو) مى‏کرد تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند… ” (سوره مائده، آیه 31)[/note]

طاووس یمانی: آن موجودی که نه از جن بود و نه از انس و نه از فرشتگان، و قوم خود را ترسانید و خدا در قرآنش از آن یاد کرده، چه بود؟

امام باقر (علیه السلام): آن موجود، مورچه بود که به قوم خود گفت: «وارد لانه های خود شوید تا سلیمان و لشکریان از روی نا آگاهی، شما را پایمال نکنند.»[note]3- “…یا أیها النمل ادخلوا مساکنکم لا یحطمنکم سلیمان و جنوده و هم لا یشعرون‏”،”… اى مورچگان به لانه‏ هاى خود بروید تا سلیمان و سپاهیان او به غفلت شما را پایمال نکنند.” (سوره نمل، آیه 18)[/note]

طاووس یمانی: به من خبر بده از آن موجودی که از انسان و جن و فرشتگان نبود و به او نسبت دروغ دادند و خداوند از او در قرآن یاد کرده است.

امام باقر (علیه السلام): آن موجود، گرگ بود که برادران یوسف، به او نسبت دروغ دادند و گفتند گرگ یوسف را خورد.[note]4-“قالوا یا أبانا إنا ذهبنا نستبق و ترکنا یوسف عند متاعنا فأکله الذئب و ما أنت بمؤمن لنا و لو کنا صادقین‏”،”گفتند: «اى پدر! ما رفتیم و مشغول مسابقه شدیم، و یوسف را نزد اثاث خود گذاردیم و گرگ او را خورد! تو هرگز سخن ما را باور نخواهى کرد، هر چند راستگو باشیم!» ” (سوره یوسف، آیه 17)[/note]

طاووس یمانی: به من خبر بده از چیزی که اندکش حلال، و بسیارش حرام است و خداوند از آن در قرآن یاد کرده است.

امام باقر (علیه السلام): آن چیز نهی حضرت طالوت (نماینده پیامبر عصر خویش) بود، که به لشکر خود گفت: «از آب این نهر جز اندکی (یک کف دست) نیاشامید.»[note]5- “فلما فصل طالوت بالجنود قال إن الله مبتلیکم بنهر فمن شرب منه فلیس منی و من لم یطعمه فإنه منی إلا من اغترف غرفه بیده… “، “و هنگامى که طالوت (به فرماندهى لشکر بنى اسرائیل منصوب شد، و) سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت: «خداوند، شما را به وسیله یک نهر آب، آزمایش مى‏کند آنها (که به هنگام تشنگى،) از آن بنوشند، از من نیستند و آنها که جز یک پیمانه با دست خود، بیشتر از آن نخورند، از من هستند»…” (سوره بقره، آیه 249)[/note]

به این ترتیب امام باقر (علیه السلام) به سؤالات پیچیده طاووس، بی درنگ پاسخ داد [note]6- احتجاج طبرسی، جلد 2، صفحه 328 الی  330[/note]و با احاطه علمی خویش به آیات قرآن کریم، حاضران را متعجب ساخت.

«برگرفته از کتاب “نگاهی بر زندگی امام باقر (علیه السلام)”، تالیف: “حجه الاسلام محمد محمدی اشتهاردی”»

پاورقی‌ها: