طاووس یمانی، یکی از شخصیت ها و علمای هم عصر امام سجاد و امام باقر (علیهم السلام) بود که برای خود شاگردانی داشت که به اصحاب طاووس معروف بودند.
ابوبصیر می گوید: با جمعی از دوستان، در محضر امام باقر (علیه السلام)، در کنار کعبه نشسته بودیم. در این هنگام، طاووس یمانی با جمعی از اصحابش به محضر امام باقر (علیه السلام) آمد و عرض کرد: آیا اجازه می دهی چند سؤال کنم؟
امام باقر (علیه السلام): اجازه هست، بپرس.
طاووس یمانی: به من خبر بده در چه زمان یک سوم انسان ها مردند؟
امام باقر (علیه السلام): ای شیخ! اشتباه کردی به جای این که بگویی: «در چه زمانی یک چهارم انسان ها مردند، گفتی یک سوم.» در آن هنگام که قابیل برادرش هابیل را کشت، چهار نفر انسان در زمین وجود داشتند که عبارت بودند از: آدم، حوا، هابیل و قابیل. با کشته شدن هابیل، به دست قابیل، یک چهارم آنها نابود شدند.
طاووس یمانی: آن قوم که گواهی به حق دادند ولی دروغگو بودند، چه کسانی هستند؟
امام باقر (علیه السلام): آن قوم، منافقان اند که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) گفتند: «گواهی می دهیم که تو رسول خدا هستی، ولی خداوند گواهی می دهد که منافقان دروغگو هستند.»[note]1- “إذا جاءک المنافقون قالوا نشهد إنک لرسول الله و الله یعلم إنک لرسوله و الله یشهد إن المنافقین” لکاذبون” ،”هنگامى که منافقان نزد تو آیند مىگویند: «ما شهادت مىدهیم که یقیناً تو رسول خدایى!» خداوند مىداند که تو رسول او هستى، ولى خداوند شهادت مىدهد که منافقان دروغگو هستند (و به گفته خود ایمان ندارند)”(سوره منافقون، آیه 1)[/note]
طاووس یمانی: آن فرستاده ای که نه از انسان ها بود و نه از جنیان و نه از فرشتگان، و خداوند در قرآنش از آن یاد کرده چه بود؟
امام باقر (علیه السلام): او کلاغ بود که خداوند او را نزد قابیل فرستاد تا به او بفهماند که چگونه جنازه ی برادرش هابیل را بپوشاند.[note]2- “فبعث الله غرابا یبحث فی الأرض لیریه کیف یواری سوأه أخیه …”،” سپس خداوند زاغى را فرستاد که در زمین، جستجو (و کندوکاو) مىکرد تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند… ” (سوره مائده، آیه 31)[/note]
طاووس یمانی: آن موجودی که نه از جن بود و نه از انس و نه از فرشتگان، و قوم خود را ترسانید و خدا در قرآنش از آن یاد کرده، چه بود؟
امام باقر (علیه السلام): آن موجود، مورچه بود که به قوم خود گفت: «وارد لانه های خود شوید تا سلیمان و لشکریان از روی نا آگاهی، شما را پایمال نکنند.»[note]3- “…یا أیها النمل ادخلوا مساکنکم لا یحطمنکم سلیمان و جنوده و هم لا یشعرون”،”… اى مورچگان به لانه هاى خود بروید تا سلیمان و سپاهیان او به غفلت شما را پایمال نکنند.” (سوره نمل، آیه 18)[/note]
طاووس یمانی: به من خبر بده از آن موجودی که از انسان و جن و فرشتگان نبود و به او نسبت دروغ دادند و خداوند از او در قرآن یاد کرده است.
امام باقر (علیه السلام): آن موجود، گرگ بود که برادران یوسف، به او نسبت دروغ دادند و گفتند گرگ یوسف را خورد.[note]4-“قالوا یا أبانا إنا ذهبنا نستبق و ترکنا یوسف عند متاعنا فأکله الذئب و ما أنت بمؤمن لنا و لو کنا صادقین”،”گفتند: «اى پدر! ما رفتیم و مشغول مسابقه شدیم، و یوسف را نزد اثاث خود گذاردیم و گرگ او را خورد! تو هرگز سخن ما را باور نخواهى کرد، هر چند راستگو باشیم!» ” (سوره یوسف، آیه 17)[/note]
طاووس یمانی: به من خبر بده از چیزی که اندکش حلال، و بسیارش حرام است و خداوند از آن در قرآن یاد کرده است.
امام باقر (علیه السلام): آن چیز نهی حضرت طالوت (نماینده پیامبر عصر خویش) بود، که به لشکر خود گفت: «از آب این نهر جز اندکی (یک کف دست) نیاشامید.»[note]5- “فلما فصل طالوت بالجنود قال إن الله مبتلیکم بنهر فمن شرب منه فلیس منی و من لم یطعمه فإنه منی إلا من اغترف غرفه بیده… “، “و هنگامى که طالوت (به فرماندهى لشکر بنى اسرائیل منصوب شد، و) سپاهیان را با خود بیرون برد، به آنها گفت: «خداوند، شما را به وسیله یک نهر آب، آزمایش مىکند آنها (که به هنگام تشنگى،) از آن بنوشند، از من نیستند و آنها که جز یک پیمانه با دست خود، بیشتر از آن نخورند، از من هستند»…” (سوره بقره، آیه 249)[/note]
به این ترتیب امام باقر (علیه السلام) به سؤالات پیچیده طاووس، بی درنگ پاسخ داد [note]6- احتجاج طبرسی، جلد 2، صفحه 328 الی 330[/note]و با احاطه علمی خویش به آیات قرآن کریم، حاضران را متعجب ساخت.
«برگرفته از کتاب “نگاهی بر زندگی امام باقر (علیه السلام)”، تالیف: “حجه الاسلام محمد محمدی اشتهاردی”»
پاورقیها: