یکی از مهمترین دستورات اسلامی که بارها و بارها در آینه قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) نسبت به به پا داشتن آن اهتمام ورزیده شده، نماز است. چه بسا بسیاری از تعابیری که در متون اسلامی در خصوص نماز به کار رفته است، در خصوص کمتر عبادت و یا حکمی دیگر به کار رفته باشد. این نکته یقینا از اهمیت و نقش بی بدیل نماز در زندگی بشر و تاثیرات استثنایی آن پرده بر میدارد. اما اقامه نماز مگر چه ویژگی خاصی دارد که تا این حد مورد تاکید قرار گرفته است؟ امام هشتم (علیه السلام) در سخنی گهربار، از گوشه ای از آثار مهم نماز در زندگی بشر، رمز گشایی می‌نمایند.
امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: “شیطان از انسان مؤمن ترس و وحشت دارد و به او نزدیک نمی‌شود، تا هنگامی که مراقب و محافظ نمازهای پنجگانه اش باشد. ولی همین که آن را ضایع کرد، شیطان بر او جرأت تعرض می یابد و او را به دامان گناهان بزرگ می‌اندازد”[note]1- وسائل الشیعه، جلد 6، صفحه 423[/note].
بر این اساس، یکی از تأثیرات مهم اقامه نماز در زندگی انسان، ایمنی از تعرّض شیاطین است. اما مصونیت از شیطان، بر اساس کلام امام هشتم (علیه السلام) هنگامی بدست می آید که نمازگزار حرمت نماز را که یک وظیفه همه جایی و همگانی است، مراعات نماید. اما چگونه ممکن است که حرمت نماز از بین برود؟
عدم رعایت حرمت نماز، گاهی به “تأخیر انداختن از اول وقت” است. در این راستا، راوی میگوید: در یکی از سفرها، خدمت امام رضا (علیه السلام) بودم. وقت نماز ظهر فرا رسید. امام از مرکب پیاده شد و فرمود: “اذان بگو”. من گفتم: “همراهان عقب مانده‌اند. صبر کنیم تا آنها هم برسند و تشکیل نماز جماعت بدهیم و ثواب بیشتر ببریم”. امام (علیه السلام) فرمود: “نماز را از اول وقت تأخیر نیاندازید. نماز جماعت با دو نفر هم برپا می‌شود”[note]2- مستدرک وسائل الشیعه، جلد 3، صفحه 101[/note]. این درسی است برای ما که به هنگام فرارسیدن وقت نماز، باید دست از هر کاری کشید و امر و فرمان خداوند را بر هر امر و فرمانی مقدم داشت.
اما عدم رعایت حرمت نماز، تنها به تأخیر انداختن آن از اول وقت نیست، بلکه “عدم رعایت آداب ظاهری و باطنی” آن، مخصوصاً خنثی نمودن آثار روحی نماز با ارتکاب گناهان نیز از مصادیق بارز ضایع نمودن نماز است. همانگونه که می‌دانیم، نماز، تنها همین صورت ظاهری‌اش نیست که با قیام و رکوع و سجود انجام می‌دهیم؛ بلکه قسمت عمده اثرگذاری آن، در روح آدمی است که حال توجه به خدا را در قلب ایجاد می‌کند. این اثر با تداوم و تکرار شبانه‌روزی در قلب آدمی راسخ گشته، رو به شدت و قوت می‌رود و سرانجام، آدمی یک انسان الهی می‌شود و چون خورشیدی تابان وارد عالم برزخ گشته و در دامان لطف خدا و اولیای او مورد عنایات خاصه قرار می‌گیرد.
حقیقت آن است که خدای رحمان و رحیم، ما را در شبانه‌روز پنج بار در فاصله‌های زمانی کوتاه موظّف به نماز کرده که در پیشگاه با عظمتش بایستیم و مستقیما با او سخن بگوییم و رابطه بندگی با خالق خود را استوار نماییم؛ در همه جا و همه حال خود را حاضر در محضر او ببینیم و کمترین نگاه و گفتار و کرداری که بر خلاف رضای او باشد از خود بروز ندهیم. بنابر این، ما که مرتب نماز می‌خوانیم و مرتب گناه می‌کنیم، معلوم می‌شود که ما نمازهای خویش را ضایع می‌کنیم و لذا شیطان را بر خود مسلط می‌سازیم. براستی که ما “ایاک نعبد و ایاک نستعین” صادقانه به خدای مهربانمان نگفته ایم!
لذا امام رضا (علیه السلام) می فرماید:” انسان مؤمن تا هنگامی که پاسدار حرمت نمازهای پنجگانه باشد، شیطان جرأت نزدیک شدن به او را در خود نمی‌بیند. اما همین که او نسبت به نماز بی اعتنا شد و حق آن را ادا نکرد (از وقتش به تأخیر انداخت و یا آداب ظاهری و باطنی آن را رعایت نکرد)، شیطان نسبت به او گستاخ می‌شود و او را مبتلا به ارتکاب گناهان بزرگ می‌کند.”
(برگرفته از کتاب”حضرت رضا (علیه السلام)، مظهر رأفت خدا”، تالیف آیت الله سید محمد ضیاء آبادی)
1394/6/4
پاورقی ها:
