هر امامی از امامان شیعه بر اساس شرایط زمانی و امکاناتی که در اختیار داشت، حداکثر استفاده را برای بقای اسلام راستین به کار می‌برد. به طور خاص شرایط زمانی حضرت جواد (علیه السلام) و کمی سن آن حضرت مشکلی بر مشکلات افزوده بود و تا زمانی که که شک و تردید شیعیان بر طرف شود، مدتی به طول انجامید. از سوی دیگر سخت‌گیری‌هایی که حکام در زمینه ارتباط میان امام و شیعیان ایجاد می‌کردند مشکل بزرگی بود و در نتیجه شیعیان نمی‌توانستند آزادانه با امامشان آمد و شد داشته باشند. وانگهی امام جواد (علیه السلام) هنوز 25 سال از عمرش نگذشته بود که به شهادت رسید.
اما ایشان با وجود همه این مشکلات، از طریق ملاقات‌های محدود و نامه‌نگاری با شیعیان سرتاسر سرزمین‌های اسلامی، مطالب فقهی و عقیدتی و مبارزه با فرقه‌های منحرف را تا حد ممکن به سرانجام رساند.
شیعیان دوازده امامی که در بلاد مختلف اسلامى زندگى مىکردند؛ بعضا در مدینه به خدمت امام جواد (علیه السلام) شرفیاب مى‌شدند و مشکلات دینى، اجتماعى و شخصى خود را با ایشان در میان مى‌گذاشتند. مثلا روایتى از حرّ بن عثمان همدانى حاکى از آن است که گروهى از شیعیان رى به محضر آن حضرت شرفیاب شدند که در بین آنان فرد زیدى مذهبى[note]1ـ کسانی که به امامت زید بن علی فرزند دیگر امام سجاد (علیه السلام) به جای امامت امام محمد باقر (علیه السلام) معتقدند.[/note] بود، و پس از سوال و جواب در نهایت به امامت حضرت ایمان آورد.[note]2ـ الثاقب فی المناقب، صفحه 519، حدیث 450[/note]
اما شیعیان از طریق وکلاى آن حضرت و با نامه‌نگارى نیز با امام خود در ارتباط بودند. به عنوان نمونه، امام جواد (علیه السلام) طی نامه ای به ابراهیم بن محمد همدانی نوشت: “وجوه ارسالی به من رسید، خدا از تو قبول فرموده و از شیعیان ما راضی باشد و آنان را در دنیا و آخرت در جوار ما قرار دهد. … همچنین به دوستان خود در همدان نامه ای نوشتم و به آنان تاکید کردم که از شما پیروی نمایند؛ زیرا من جز تو وکیلی در آن ناحیه ندارم.”[note]3ـ رجال الکشی، صفحه 611 و 612[/note]
از سوی دیگر یاران آن حضرت با نشر کتاب‌هایى که مشتمل بر احادیث امامان بود و نشانگر توجه روز افزون ائمه اطهار (علیهم السلام) و شیعیان آنان به کار فرهنگى و فکرى بود؛ نقش بسیار سازندهاى در ترویج عقاید و فقه شیعه در این مناطق بر عهده داشتند. وقتى از امام جواد (علیه السلام) درباره روایت از کتب اصحاب که به دلایلی مخفى بوده سؤال شد، فرمود: “از آنها روایت کنید که حق و صحیح است.” [note]4ـ کافی، جلد 1، صفحه 53[/note]بدین‌گونه بود که شیعیان در نشر و احیاى آثار گذشتگان خود کوشیدند و توانایی فقهى شیعه را که در واقع اساس کار بود تقویت کردند.
آن حضرت در برخورد با فرقه های منحرف زمان خود مانند اهل حدیث، واقفه و غلات سهم بسزایی داشت و شیعیان خود را از این نظر که این فرقه ها چه مواضعی در مقابل آنان به خود گرفته اند راهنمایی می فرمود. مثلا در مقابله با اهل حدیث که خدا را جسم می پنداشتند و یا واقفه که به امامت امام رضا (علیه السلام) معتقد نبودند؛ به یاران خود می فرمود اجازه ندارند پشت سر آنان نماز بخوانند و یا به آنان زکات دهند.[note]5ـ التوحید، صفحه 101 ـ التهذیب، جلد 3، صفحه 283 ـ من لا یحضره الفقیه، جلد 1، صفحه 379[/note] همچنین در برابر غلات که در بدنام کردن شیعه سهم بسزایی داشتند و امامان را تا حد خدایی بالا برده و با جعل حدیث شیعیان را به انحراف می‌کشاندند؛ آنان را مورد لعن قرار می‌داد.[note]6ـ رجال الکشی، صفحه 528 و 529[/note]
آری، امام جوادالائمه (علیه السلام) با تمام سختی‌ها و فرصت کم، در پاسداری از مذهب حقه اسلام نهایت تلاش خود را به کار برد.
(برگرفته از کتاب”حیات فکری و سیاسی امامان شیعه”، تألیف: “حجه الاسلام رسول جعفریان” (همراه با تلخیص و اضافات))
سایت رشد فرارسیدن 10 رجب سالروز ولادت
تجسم جود و تقوا، خزانه دار رحمت و سرچشمه حکمت
پیشوای نهم شیعیان
امام محمد بن علی الجواد (علیه السلام)
را به تمامی شیفتگان آن حضرت، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.
1396/1/19
پاورقی‌ها:
