همه ما در زندگی به دنبال پیشرفت و حرکت به جلو هستیم. در حقیقت پیشرفت، ترقی و رسیدن به جایگاه یالاتر و بهتر را می توان عامل محرک فعالیتهای انسانی دانست. در عین حال، ما انسانها برای انجام کارها و دستیابی به اهداف خود همواره از اسباب و وسایلی استفاده می کنیم. به راستی بهترین وسیله برای پیشرفت و دستیابی به اهداف چیست؟

از امام جواد (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: ” اعتماد به خداوند، بهای هر چیز گران و نردبانی به هر مقام بلند است.”1

هر چیز گرانی را با این اعتماد به خدا می‌شود خرید و اگر خواستید بالا بروید و به مراحل علمی برسید، این نردبان به مقام والا و بالاست؛ هر مقام برین و بالا را با اعتماد به لطف الهی می‌توان تصاحب کرد.

در این بیان نورانی، امام (علیه السلام) فرموده اند که انسان باید اعتماد به خدا داشته باشد. خود ما، موجودی هستیم که به خدا متّکی است. از وجود مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که از ایشان سوال شد: “شما چرا این قدر بی‌تابی می‌کنید؟” فرمود: “من این چشمم الان باز است، اما نمی‌دانم که می‌توانم این چشمم را ببندم و بمیرم یا با همین چشم باز می میرم.”

کسی که در حال احتضار و مرگ است، ممکن است فرصت پیدا نکند که قبل از مرگ، حتی چشمان خود را ببندد و اگر کسی نباشد که چشم این مرده را ببندد، منظره هولناکی خواهد داشت. وقتی انسان این مقدار قدرت ندارد که این مُژه پلک را به هم بگذارد و بمیرد، آیا از او ضعیف‌تر هم هست؟! لذا رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود ما موجودی هستیم که این اندازه ضعیف و متکی به خداست. بنابر این انسان هر اندازه که می‌تواند، باید در پیشگاه ذات اقدس الهی خاضع و خاشع باشد. این وضع همه انسانهاست و لذا شایسته نیست که بگوییم ما به خودمان معتقدیم و تنها به خود اتکا داریم.

با این وجود، ما می توانیم به منبع فیض الهی متصل شویم و قدر و ارزش پیدا کنیم، نظیر عدد صفری که در کنار اعداد دیگر قرار بگیرد. این صفر اگر طرف چپ عدد باشد خوانا نیست و رقمی را نشان نمی‌دهد، همچنین اگر عددی نیز در کار نباشد، هر تعداد صفر هم که باشد، باز هم رقمی را نشان نمی‌دهد. اما اگر یک عدد در طرف راست این صفرها قرار بگیرد، آن وقت این صفرها خواناست. مثلا با یک عدد یک در کنار این صفر می توان عدد ده، صد، هزار و … را نوشت. اما اگر یک عدد نباشد، این صفر, همان صفر است.

فیض خدا همان رقمی است که انسان را خوانا می‌کند؛ اگر این فیض برداشته شود، انسان همان صفر است. بیان نورانی امام جواد (سلام الله علیه) نیز همین است که شما انسانها مانند صفری هستید که می توانید در کنار عدد قرار بگیرید، پس باید از این عدد بهره بگیرید. این فیض الهی را به عنوان نردبان قرار بدهید. اگر خواستید بالا بروید با این نردبان ممکن است؛ اگر خواستید کالای گرانبها بخرید این ثمن و این بها در اختیار شماست.

بنابراین تعبیر “خودکفا هستیم”، “به خود متکی هستیم” و مشابه آن روا نیست؛  ولی اگر بگوییم در سایه لطف خدا و برکت خدا به خدا اعتماد می‌کنیم، به او توکل می‌کنیم، به او تسلیم می‌شویم، آن وقت هزارها کار در اثر همین اعتماد به خدا از ما ساخته است. اگر کسی به خدا اعتماد داشت و بر او توکل کرد، خود را به سرچشمه ای متصل کرده که ما را آفرید و هر جا که باشیم، او با ما هست2، چه در درون ما، چه بیرون ما، چه ظاهر ما و چه باطن ما؛ خدا در همه حالات با ماست و فیوض او و لطف او حضور فعّال دارد. با این اعتماد و توکل می توان هر چیز گرانبهایی را به دست آورد و به هر مقام بلندی رسید.

(برگرفته از درس اخلاق آیت الله جوادی آملی3، همراه با برخی اضافات)

سایت رشد فرا رسیدن آخر ذی القعده، سالروز شهادت

نهمین خورشید تابناک امامت و ستاره درخشان هدایت،

حضرت امام محمد بن علی الجواد (علیه السلام)

 را به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست عزیز تسلیت عرض می نماید

1391/7/25

——————————————————————————————————–

پاورقی:

  1. 1- قال الإمام محمد بن علی الجواد (علیه السلام): “الثقه بالله ثمن لکل غال و سلّم اِلى کل عال” (الدره الباهره، صفحه 40؛ نزهه الناظر، صفحه 136)
  2. 2- “…و هو معکم أین ما کنتم…” (سوره حدید، آیه 4)
  3. 3- این بیانات در درس اخلاق معظم له در تاریخ 5/8/1390 ایراد شده است.