چه بسیار افرادى که داد آزادى خواهى دارند و دیگران را به آزادى مى خوانند، اما بى آن که توجّه داشته باشند، اسیر و بنده هستند و از خود اختیارى ندارند.  بسیارى از اشخاص که آزادى و حقوق دیگران را پایمال کرده و آن را دستخوش امیال و اراده خود ساخته و خود را بر ملل و جوامع، فرمانرواى مطلق مى شمارند نیز از نعمت آزادى محروم هستند. این هر دو دسته بنده اند ؛ امّا نه بنده یک تن؛ نه بنده اى که جسمش در اختیار غیر باشد، و فکر و اندیشه اش در اختیار خودش. اینان بنده هوا، بنده پول، مال و بنده مقام هستند. غلام حلقه به گوش شهوت، غلام اربابان قدرت، حاکمان و امیران و بنده عادات و خرافات هستند. بندگانى که علاوه بر جسمشان، روح و فکرشان نیز بنده است و همه چیزشان در بند افتاده و از آزادى واقعى و استقلال روحى و فکرى بویى نبرده اند.

یقیناً این گونه افراد، بنده اند و آزاد ساختن آنان کار دشواری است. اما دین اسلام براى آزادى این افراد، برنامه هاى وسیعى را پیشنهاد کرده تا بشر را از بند استعباد، عادات رذیله و هواى نفس آزاد سازد و تا بشر به این آزادى نرسد، طعم آزادى را نمى چشد و در سایر امور، آزادى را به دست نمی آورد. در دیدگاه قرآن کریم، یکى از اهداف دعوت حضرت خاتم الانبیاء (صلّى الله علیه و آله و سلّم) برداشتن این گونه بارها از روح و فکر بشر است. لذا قرآن کریم در این زمینه می فرماید: ” پیامبری که … بارهاى سنگین و زنجیرهایى را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مى‏دارد …”1

در این راستا، یکى از برنامه هاى آزادى بخش اسلام، “روزه” است. روزه، آدمى را از بند عادات حیوانى آزاد مى سازد و او را به سوى ملکوت اعلى پرواز مى دهد. فرد مسلمان به قصد روزه، سحر از میان بستر آرام خواب، براى خوردن سحرى و انجام عبادت و خواندن دعا و نماز بر مى خیزد و از قید خواب و عادت به استراحت، آزاد مى شود. او در تمام مدّت روز از تحت سیطره و تسلّط جسم و غرایز حیوانى و عادت به خوردن و نوشیدن، خود را بیرون مى کشد و طلسم هوا و هوس را مى شکند. انسان روزه دار از خوردن غذاهاى لذیذ و میوه هاى شیرین و خوش طعم و نوشیدنى هاى خنک و گوارا خوددارى مى کند و به عادات روزهایى که روزه نبود، نمى اندیشد و برنامه هاى غذایى روزانه را ترک می نماید. او بدین وسیله فکر و عقل و وجدانش را آزاد مى سازد و خود را در افقى عالى تر و نورانیت و روشنایى دیگر مى بیند.

مسلمان روزه دار، ادعیه اى را که برای ماه مبارک رمضان و براى مواقع سحر و روز و شب، وارد شده، مى خواند؛ ادعیه اى که اغلب داراى جملات آموزنده، حقیقت و روح آزادى است. ادعیه اى که عقیده توحید را با جان و روان و وجدان آمیخته مى سازد و خواننده را از بندهاى گران اخلاق زشت و صفات ناپسند نجات داده و به صفات پسندیده و اخلاق کریمه دعوت مى نماید.

کسانى که در طول سال به واسطه اشتغالات مادّى حتّى براى لحظه اى فرصت توجّه به امور روحانى را نداشته اند و موج اجتماع، آنان را از این سو به آن سو پرتاب کرده و پناهگاه و آسایشگاهى نیافته اند، اکنون در پناه ماه مبارک رمضان مى آرمند و در لذایذ روحانى و معنوى غرق مى شوند و مى فهمند که آدمیزاد مى تواند به مادیات بى اعتنا باشد و در مقابل شهوات، امیال تشنگى و گرسنگى، زبان، چشم چرانى و… سر خم نکند.

بر این اساس، ماه مبارک رمضان فرصت مناسبی است تا انسانها از آن درس آزادى بگیرند و از عادات زشت و تقیّدات بى جا خود را آزاد سازند و همواره به یاد داشته باشند که یکى از مقاصد اسلام، همانند سایر ادیان الهی، آزادى افراد و جوامع از یوغ حکومت هاى مستبد و سلطه هاى فردى و شخصى است.

(برگرفته از کتاب “ماه مبارک رمضان، مکتب عالی تربیت و اخلاق”، نوشته آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (با اندکی تصرف))

پایگاه رشد، فرارسیدن

ماه نزول قرآن و هنگامه آزادی انسان

ماه مبارک رمضان

را به تمامی مسلمانان جهان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.

پاورقی:

  1. 1-” وَیَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالاَغْلالَ الَّتِى کَانَتْ عَلَیْهِم”، (سوره اعراف، آیه 157)