یکی از انحرافاتی که در ادیان مختلف وجود داشته و موجبات گمراهی برخی پیروان آنان را پدید آورده است، غلو[note]1- غلو، زیاده روی در کاری یا در وصف کسی و چیزی است و غالبا مراد به مقام خدایی رسانیدن بشر و اعتقاد به حلول خداوند در شخص است. (برگرفته از فرهنگ لغت عمید)[/note] در مورد اولیای آن دین می­باشد. در مواردی جایگاه و مقام اولیای برخی ادیان در حد خدایی بالا برده شده است. این مسئله در دین اسلام و مذهب تشیع نیز سابقه داشته و افراط در مقام ائمه و خدا دانستن آنان در مواردی صورت پذیرفته است. اما آنچه اهمیت دارد آن است که اولیای یک دین در مواجهه با غلو و افراط در مقام آنان چه واکنشی نشان داده­ اند.

ماجرای زیر که برگرفته از زندگانی پیشوای دهم شیعیان، امام هادی (علیه السلام) است، نمونه­ ای از برخورد امامان شیعه با این پدیده انحرافی است:

یکی از پایه ­گذاران عقاید انحرافی، علی الخصوص غلو در زمان امام هادی (علیه السلام)، فردی به نام “علی بن حسکه” بود. او با هدف گمراه ساختن افراد ساده لوحی که قادر به تشخیص حق از باطل نبودند و نیز جلب منافع شخصی از طریق جمع کردن مردم به دور خود، مطالب باطلی را به عنوان عقاید شیعی مطرح می­کرد! بدعت ­ها و اندیشه ­های باطلی که از جانب وی ترویج می­شد، عبارت بودند از:

الف/ امام هادى (علیه السلام) پروردگار، خالق و مدبر هستی است.

ب/ ابن حسکه پیامبر است و از طرف امام هادى (علیه السلام) براى هدایت مردم مبعوث شده است.

ج/ تمام واجبات اسلامى از جمله زکات،حج و روزه از عهده کسی که پیرو او باشد برداشته شده است.

این موارد در نامه یکی از اصحاب امام هادی (علیه السلام) که به محضر آن حضرت نوشته بود، دیده می­شود:

“مولاى من فدایت شوم؛ “على بن حسکه” ادعا دارد که از دوستان شماست و شما همان خدای اول و قدیم عالم هستید و او واسطه و پیامبر از طرف شماست و شما او را به نشر این عقاید مأمور کرده ­اید. او معتقد است که نماز، زکات، حج و روزه و تمام واجبات برای شناخت و معرفت به شما و شناخت کسانى چون ابن حسکه است که مدعی بابیت[note]2- باب یا باب الله، لقب و صفتی است که در برخی احادیث و ادعیه برای پیامبر اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) به کار برده شده است. همچنین افرادی از اصحاب برجسته امامان شیعیان نیز به خاطر ویژگی‌هایی به عنوان «باب» خوانده می‌شدند. در طول تاریخ و پس از غیبت کبری نیز عده‌ای مدعی سمت باب شده‌اند که مورد تأیید شیعیان و پیشوایان ایشان قرار نگرفته‌اند. (برگرفته از دانشنامه جهان اسلام، جلد 1، مدخل باب الله)[/note] و نبوت ­اند! و از این جهت او خود را مؤمن کاملی می­شمارد که دیگر تکالیفی چون نماز، روزه و حج از او برداشته شده است و می­گوید معنی همه شرایع دین همان است که شما فهمیده ­اید. پس مردم زیادى به او گرویده ‏اند، اگر مصلحت بدانید، بر دوستانتان منت بگذارید و پاسخی بفرمایید تا ایشان را از گمراهى و هلاکت نجات دهد.”[note]3- “جعلت فداک یا سیدی ان علی بن حسکه یدعی أنه من أولیائک، و أنک أنت الاول القدیم، و أنه بابک و نبیک أمرته أن یدعو الى ذلک، و یزعم أن الصلاه و الزکاه و الحج و الصوم کل ذلک معرفتک و معرفه من کان فی مثل حال ابن‏ حسکه فیما یدعى من البابیه و النبوه فهو مؤمن کامل سقط عنه الاستعباد بالصلاه و الصوم و الحج، و ذکر جمیع شرائع الدین أن معنى ذلک کله ما ثبت لک، و مال الناس الیه کثیرا، فان رأیت أن تمن على موالیک بجواب فی ذلک تنجیهم من الهلکه” (رجال کشی، باب غلات هم­عصر امام هادی (علیه السلام)، جلد 2، صفحه 804)[/note]

 اما در مقابل مطالب انحرافی ابن حسکه، امام هادی (علیه السلام) ضمن تاکید بر جایگاه اسلامی احکامی چون نماز، زکات، روزه، حج و ولایت، بیزارى کامل خود را از او اعلام فرمود و دستور مخالفت و طرد و برخورد با وى و پیروانش را صادر کرد. این موضوع در پاسخ آن حضرت به نامه فوق به صراحت آمده است:

 “ابن حسکه که لعنت خدا بر او باد، دروغ می­گوید؛ همین قدر بدان که من او را از زمره دوستان خود نمى‏دانم. او را چه شده است؟ خدا او را از رحمتش دور کند! به خدا سوگند که خداوند محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) و پیامبران پیش از او را مبعوث نکرده است مگر به دین پاک و نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ و حضرت محمد (صلى الله علیه و آله و سلم) مردم را جز به خداى یکتایى که بى‏شریک است دعوت نکرد و همچنین ما جانشینان از فرزندان او بندگان خداییم، چیزى را شریک او نمى‏دانیم. اگر از او اطاعت بکنیم مورد رحمت قرار می‌گیریم و اگر نافرمانى کنیم، ما را کیفر می­نماید. ما حجتى بر خدا نداریم [هیچ عذری در مقابل خدا نداریم]، بلکه او بر ما و بر همه مخلوقاتش حجت دارد. من از کسى که آن ادعا را دارد بیزارم و از چنان سخنان باطلی به خدا پناه مى­برم. شما نیز آنان را طرد کنید، خداوند آنها را از رحمت خود دور گرداند، و آنان را در تنگنا قرار دهید…”[note]4- “کذب ابن حسکه علیه لعنه الله و یحسبک أنی لا أعرفه فی موالی، ماله لعنه الله، فو الله ما بعث الله محمدا و الانبیاء قبله الا بالحنیفیه و الصلاه و الزکاه و الصیام و الحج و الولایه، و ما دعا محمد (صلى الله علیه و إله) الا الى الله وحده لا شریک له. و کذلک نحن الاوصیاء من ولده عبید الله لا نشرک به شیئا، ان أطعناه رحمنا، و ان عصیناه عذبنا، ما لنا على الله من حجه، بل الحجه لله عز و جل علینا و على جمیع خلقه، أبرأ الى الله ممن یقول ذلک و انتفى الى الله من هذا القول، فاهجروهم لعنهم الله و الجؤوهم الى ضیق الطریق…” (رجال کشی، باب غلات هم­عصر امام هادی (علیه السلام)، جلد 2، صفحه 804)[/note]

 (برگرفته از کتاب “زندگانی امام هادی (علیه السلام)”، تالیف: “حجت الاسلام و المسلمین باقر شریف القرشی” [note]5- این متن از ترجمه فارسی کتاب فوق الذکر توسط آقای غلامحسین انصاری استخراج شده است.[/note] (با برخی تغییرات و اضافات))

سایت رشد فرارسیدن 15 ذیحجه، سالروز ولادت

مقتدای پرهیزکاران و حجت خدا بر بندگان،

پیشوای دهم شیعیان،

حضرت امام علی بن محمد الهادی (علیه السلام)

را به همه مسلمانان جهان، خصوصا شما دوست عزیز تبریک عرض می­نماید.

پاورقی ها: