« کلیدی طلایی » 

گاهی در پیچ و خم زندگی، همه درها به روی انسان بسته می­‌شود. هر چه با خود می­‌اندیشیم و به هر چاره‌­ای اقدام می­‌کنیم، گویی هیچ قفلی از کار گشوده نمی­‌شود. در این شرایط، چاره چیست؟ آیا شاه­‌کلیدی می­توان یافت که به قفل­های زندگی کارگر باشد و بتواند آدمی را از بن‌بست برهاند؟

امام جواد (علیه السلام) کلیدی طلایی را به پیروان خویش معرفی می‌نماید که چه در مشکلات مادی و چه در بن‌بست های معنوی راهگشاست. آن حضرت می­‌فرماید:”…اگر درهاى آسمان­ها و زمین­ها بر کسى بسته شود، با رعایت تقوای الهی، راهى براى نجاتش گشوده مى‌شود…”.¹ در حقیقت امام جواد (علیه السلام) تقوا یا همان “دوری از گناهان و انجام واجبات الهی” را کلید طلایی رهایی از بن‌بست های زندگی معرفی می‌کند.

این کلام راهگشا، از وعده­‌های­ الهی که ریشه در آیات قرآن کریم دارد، پرده بر می­‌دارد. خدای مهربان به صراحت در فرازی از آیه 2 سوره طلاق می­‌فرماید: “… هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند”.²  گفتار امام جواد (علیه السلام) در کنار این آیه، از امیدبخش‌‏ترین وعده‌هایی است که توجه به آن، دل را صفا و جان را نور مى‏‌بخشد، پرده‌‏هاى یاس و نومیدى را مى‌‏درد، نور امید را به قلب مى‏‌تاباند و به تمام افراد با تقوا، وعده نجات و حل مشکلات مى‏‌دهد.

در حدیثى از ابوذر غفارى نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: “من آیه‏‌اى را مى‌‏شناسم که اگر تمام انسانها دست به دامن آن زنند، براى حل مشکلات آنها کافى است”. سپس آیه مذکور را تلاوت فرمود و بارها آن را تکرار کرد. ³در حدیث دیگرى از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که در تفسیر این آیه فرمود: ” خداوند پرهیزکاران را از شبهات دنیا و حالات دشوار مرگ و سختی­‌های روز قیامت رهایى مى‏‌بخشد”.⁴ این تعبیر دلیل بر این است که گشایش امور براى اهل تقوا، منحصر به دنیا نیست، بلکه قیامت را نیز شامل مى‏‌شود. در حدیث دیگرى از همان حضرت آمده است:” هر کس بسیار استغفار کند (و لوح دل را از زنگار گناه بشوید)، خدا براى او از هر اندوهى گشایشى و از هر تنگنایى راه نجاتى قرار مى‏‌دهد.”⁵

جمعى از مفسران گفته‌‏اند که این آیه، در باره “عوف بن مالک” نازل شده که از یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود. دشمنان اسلام فرزند او را اسیر کردند. لذا او به محضر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و از این ماجرا و همچنین فقر و تنگدستى خویش شکایت کرد. آن حضرت فرمود: “تقوا را پیشه کن و شکیبا باش و بسیار ذکر «لا حول و لا قوه الا بالله» را بگو”. او این کار را انجام داد. روزی هنگامی که عوف در خانه‌‏اش نشسته بود، فرزندش از در، درآمد. سپس معلوم شد که فرزند او از یک لحظه غفلت دشمن استفاده کرده و فرار نموده و حتى شترى از دشمن را نیز با خود آورده است. اینجا بود که آیه فوق نازل شد و از گشایش مشکل این فرد با تقوا و فراهم آمدن روزى او (آن هم از جایى که انتظارش را نداشت) خبر داد.⁶

ذکر این مطلب نیز لازم است که هرگز مفهوم این آیه و روایت امام نهم (علیه السلام)، این نیست که انسان تلاش و کوشش براى زندگى را به دست فراموشى بسپارد و بگوید در خانه‏ مى‏‌نشینم و تقوا پیشه مى‌‏کنم و مشکلاتم برطرف می گردد. نه! هرگز مفهوم آیه چنین نیست؛ بلکه هدف، تقوا و پرهیزکارى توأم با تلاش و کوشش است. اگر با این حال درها به روى انسان بسته شد، خداوند گشودن آنها را تضمین فرموده است.

لذا در حدیثى مى‏‌خوانیم که “عمر بن مسلم”، (یکى از یاران امام صادق (علیه السلام)) مدتى خدمت آن حضرت نیامد. امام صادق (علیه السلام) جویاى حال او شد. اصحاب عرض کردند: او تجارت را ترک گفته و رو به عبادت آورده است. امام (علیه السلام) فرمود: “واى بر او، آیا نمى‌‏داند کسى که تلاش و طلب روزى را ترک کند، دعایش مستجاب نمى‏‌شود؟”

سپس آن حضرت فرمود:” جمعى از یاران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وقتى آیه «و من یتّق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب» نازل شد، درها را به روى خود بستند و رو به عبادت آوردند و گفتند:” خداوند روزى ما را عهده‌‏دار شده است!” این جریان به گوش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید، کسى را نزد آنها فرستاد که چرا چنین کرده‏‌اید؟ گفتند: “اى رسول خدا! چون خداوند تامین روزى ما را بر عهده گرفته است، ما مشغول عبادت شده ایم”. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:” هر کس چنین کند، دعایش مستجاب نمى‌‏شود، بر شما باد که (هم) تلاش کنید و (هم) طلب نمایید”.⁷

آری! عمل به واجبات الهی ‌و ترک محرمات، که امام نهم (علیه السلام) از آن با عنوان “پرهیزکاری” تعبیر می­‌نماید،‌ کلیدی طلایی در زندگی است که بر طبق وعده صریح خداوند، سبب گشایش در کارها و نجات از بن بست‌ها⁸، چه در دنیا و چه در قیامت می گردد.

(برگرفته از “تفسیر نمونه”، تالیف: “آیت الله مکارم شیرازی” (همراه با تصرف و اضافات))

سایت رشد، فرارسیدن آخر ماه ذی القعده، سالروز شهادت

مظهر جود و سخاوت و آینه تمام نمای تقوا و نزاهت

حضرت امام محمد بن علی الجواد (علیه السلام)

را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تسلیت می گوید.

1394/6/23

پاورقی ها:

1. 1- قال الامام محمد بن علی الجواد (علیه السلام): “…لو کانت السموات و الارضون رتقا على عبد، ثم اتقى الله تعالى لجعل له منها مخرجاً…” (کشف الغمه، جلد 2، صفحه 346)
2. 2- “… و من یتق الله یجعل له مخرجا…” (سوره طلاق، آیه 2)
3. 3- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “انى لا علم آیه لو اخذ بها الناس لکفتهم: «و من یتََّق الله یجعل له مخرجاً …»” قال اباذر: “فما زال یقولها و یعیدها” (تفسیر مجمع البیان، جلد 10، صفحه 306)
4. 4- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “من شبهات الدنیا و من غمرات الموت و شدائد یوم القیامه” (تفسیر نور الثقلین، جلد 5، صفحه 356، حدیث 44)
5. 5- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): “من اکثر الاستغفار جعل الله له من کل هم فرجا و من کل ضیق مخرجا” (تفسیر نور الثقلین، جلد 5، صفحه 357، حدیث 45)
6. 6- تفسیر مجمع البیان، جلد 10، صفحه 306 – همین ماجرا در تفسیر” فخر رازى” و” روح البیان” هم با تفاوت هایى آمده است.
7. 7- کافی، جلد 5، صفحه 84
8. 8- البته وعده الهی در خصوص گشایش در کارها و نجات از بن بست­ ها، لزوما به معنی تحقق خواسته­های انسان مطابق میل و اراده آدمی نیست؛ بلکه چه بسا خواسته انسان منطبق بر مصالح کلی او نیز نباشد. بنابر این، تحقق این وعده الهی به معنی خروج آدمی از بن بست­ها و باز شدن راه گشایشی برای اوست؛ خواه این گشایش مطابق خواسته خود او نیز باشد و یا آنکه مسیری کاملا متفاوت در پیش پای او قرار گیرد. همچنین برخی از ناملایماتی که ما آن ها را بن­بست زندگی می دانیم، نظیر مرگ، بیماری و … نه تنها در معادلات حقیقی و معنوی، بن بست محسوب نمی­گردد، بلکه در صورت استفاده صحیح از آن­ها، فرصتی مغتنم و یا قسمتی متفاوت از مسیر زندگی بشر به حساب می آیند.