همان‌طور که می‌دانیم هدفی که برای انسان در مکاتب الهی تعریف شده است عبادت و بندگی خداست؛ چنانکه در قرآن کریم می‌خوانیم:
“جن و انس را نیافریده ام مگر برای اینکه مرا عبادت کنند.[note]1- سوره ذاریات آیه 56[/note]
اما واقعیت آنست که در مسیر بندگی موانعی چون خواهش‌های نفسانی و وساوس شیطانی وجود دارد. انسان در عالمی قرار گرفته که سرشار از کشش‌های نفسانی قوی و گمراه‌کننده است؛ به گونه‌ای که در هر قدمی ممکن است به دامی گرفتار شود و با هر فکر یا نگاهی با تهدیدی جدید مواجه گردد، چنان که در قرآن کریم آمده است:
“محبت خواستنی‌ها [آنچه که لذت بخش انسان است و نفس انسان در پی آن است] از زنان و فرزندان و اموال بسیار زیاد از طلا و نقره و اسب‌های نشاندار و چهارپایان و مزارع برای مردم آراسته شده است. اینها وسیله تمتع زندگی دنیاست ولی فرجام نیکو نزد خداست.”[note]2- سوره آل عمران آیه 14[/note]
از سوی دیگر، شیطان دشمن دیرینه و قسم خورده انسان با کمال صراحت تصمیم قاطع خود را برای گمراه کردن تمامی آدمیان به پروردگار اعلام کرده است:
“من به طور حتم بر سر راه مستقیم تو در کمین آنان می‌نشینم و آنگاه از پیش رو و پشت سر و از سمت راست و از سوی چپ به سراغشان می‌روم و اکثرشان را شاکر ]و ثابت قدم در بندگی] نخواهی یافت.”[note]3- سوره اعراف آیات 16 و 17[/note]
بدین ترتیب ما انسان‌ها در معرض آسیب از سوی نفس لذت‌طلب و ابلیس مکار قرار داریم و مقابله با این دو که از موانع بندگی هستند، نیازمند توجه، تأمل و راهکار است.[note]4- وجود موانع بر سر راه بندگی از سر حکمت می‌باشد که از جمله آنها امتحان بندگان می‌باشد.[/note]در همین راستا در طول تاریخ پیروان ائمه اطهار (علیهم السلام) طلب راهنمایی می‌کردند. به عنوان نمونه می‌توان به حکایت مردی اشاره کرد که برای امام جواد (علیه السلام) نامه‌ای نوشت و از وسوسه‌هایی که به خاطرش می‌آمد، شکایت نمود. امام جواد (علیه السلام) در پاسخ نامه وی چنین فرمودند:
“همانا خدای بزرگ و گرامی اگر بخواهد تو را پایدار می‌دارد و برای شیطان بر تو راهی قرار نمی‌دهد. عده‌ای از خطوراتی که در دل آنان می‌گذشت به پیامبر شکایت کردند و گفتند که اگر باد آنها را به دوردست‌ها ببرد یا تکه‌تکه شوند برای آنها خوشایند‌تر است تا درباره آن وسوسه‌ها صحبت کنند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: این را دریافتید؟ (که این که این خطورات برای شما بسیار گران است؟) گفتند: آری. ایشان فرمودند: سوگند به آنکه جانم در دست اوست، این همان ایمان خالص است. پس هرگاه آن وسوسه‌ها را احساس کردید بگویید: «آمنّا باللَّه و رسوله و لا حول و لا قوّه إِلّا باللَّه». (به خدا و رسولش ایمان آوردیم و هیچ روی گردانی (از گناه) و هیچ توانایی (در طاعت) نیست مگر از جانب خداوند.)”[note]5- اصول کافی جلد 4 باب الوسوسه و حدیث النفس حدیث شماره 4، کَتَبَ رَجُلٌ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع یَشْکُو إِلَیْهِ لَمَماً یَخْطُرُ عَلَى بَالِهِ فَأَجَابَهُ فِی بَعْضِ کَلَامِهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ شَاءَ ثَبَّتَکَ فَلَا یَجْعَلُ لِإِبْلِیسَ عَلَیْکَ طَرِیقاً قَدْ شَکَا قَوْمٌ إِلَى النَّبِیِّ ص لَمَماً یَعْرِضُ لَهُمْ لَأَنْ تَهْوِیَ بِهِمُ الرِّیحُ أَوْ یُقَطَّعُوا أَحَبُّ إِلَیْهِمْ مِنْ أَنْ یَتَکَلَّمُوا بِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ تَجِدُونَ ذَلِکَ قَالُوا نَعَمْ فَقَالَ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ ذَلِکَ لَصَرِیحُ الْإِیمَانِ فَإِذَا وَجَدْتُمُوهُ فَقُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ.[/note]
این گونه وساوس که غیر اختیاری و غیر ارادی هستند، از آنجا که با ایمان و باورهای ما سازگار نیست برای ما ناخوشایند است و در هنگام بروز چنین وساوسی، باید به خدا تکیه کرد و همچنان بر روی انجام وظایف چنانکه در گذشته عمل میکرده استقامت بورزد و در عمل هیچ نوع کوتاهی نکند و به خاطر وساوسی که به طور آزار دهنده به جنگ او آمده ذره ای در آنچه در گذشته انجام می داده کوتاهی نورزد. با عنایت به فرمایش امام جواد (علیه السلام) یکی از راهکاری که ائمه اطهار (علیهم السلام) در مقابله با پرتگاه‌ها و لغزش‌گاه‌های زندگی در برابر ما قرار می‌دهند، پناه‌بردن به قدرت بی‌انتهای الهی است. اگر انسان در مقابل یک حیوان درنده قرار بگیرد، سریعا به دنبال راه فرار یا ابزار نیرومندی است تا به امنیت دست یابد؛ نه اینکه در مقابل آن حیوان بایستد تا او را بدرد. حقیقت پناه بردن به خداوند نیز همین است یعنی با تمام وجود در برابر حمله شیطان به خدای توانا پناه ببریم.
به بیان دیگر برای غلبه بر موانع بندگی در فراز و نشیب‌ها و بزنگاه‌های آزمون و ابتلا، یادآوری باور و ایمان قلبی به خداوند و پیامبرش و عهد بندگی و پناه بردن و استمداد از پروردگار راهگشاست؛ زیرا هرچه نیرو و اراده است، از اوست و اوست که بر همه چیز توانا است.
در خاتمه ذکر این نکته لازمست که این راهکار – مانند بسیاری از راهکارهای دیگر – نیازمند استقامت و تداوم می‌باشد و شکست‌های احتمالی در این مسیر نباید عزم و اراده شخص را دچار تزلزل نماید.
سایت رشد، فرارسیدن آخر ماه ذی القعده، سالروز شهادت
مظهر جود و سخاوت و آینه تمام نمای تقوا و نزاهت
حضرت امام محمـد بن علی الجواد (علیه السلام)
را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تسلیت می گوید.
1395/6/12
پاورقی‌ها:
