علی علیه السلام اولین امام شیعیان و نخستین جانشین و  وصی پیامبر خاتم، حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم است. او مردی است که به استناد و گواهی تاریخ،  محل تجمع صفات پسندیده انسانی و اسلامی است؛ مردی که  در عین شجاعت و دلاوری ، پشتیبان و یاور ضعیفان و در کمال ملاطفت و نرم خویی، عدالت پیشه و ظلم ستیز بود.

همت و دقت او  در امانتداری از بیت المال ⁽¹⁾ و حفظ عدالت را به عنوان نمونه ای از  صفات متعالی این انسان کامل در حکایت زیر می بینیم:

 شبی عقیل (برادر علی علیه السلام ) به عنوان مهمان بر آن حضرت در کوفه وارد شد. حضرت  مقدم برادر را گرامی شمرد و احترام کرد. امام حسن (ع) به اشاره پدرش یک پیراهن و یک ردا، از مال خودش به عقیل اهدا کرد. هوا گرم بود. علی و عقیل روی بام دارالاماره‏ی کوفه نشسته بودند. عقیل انتظار سفره رنگینی داشت. برخلاف انتظارش، غذای ساده ای بیش نبود؛ بعد عقیل حاجت خود را اظهار کرد و گفت: زودتر باید به خانه ام برگردم و خیلی مقروضم، آمده ام شما دستور بدهید، قرض من را بدهند. فرمود : چقدر مقروضی؟ گفت : صدهزار درهم. فرمود: چه قدر زیاد! بعد فرمود: متاسفم که این قدر، تمکّن ندارم که همه قرض های تو را بدهم؛ ولی همین که موقع حقوق و تقسیم سهمیه ها شد، من از سهم خودم تا آن اندازه ای که مقدور است، خواهم داد. عقیل گفت: سهم تو که چیزی نیست، چه  قدرش را می خواهی خودت برداری و چقدرش را به من بدهی؟ دستور بده از بیت المال بدهند. فرمود: بیت المال که ملک شخصی من نیست؛ من امین مال مردمم؛ نمی توانم از بیت المال به تو بدهم.

علی علیه السلام که دید عقیل خیلی سماجت می کند، از همان پشت بام که به بازار مشرف بود و صندوق های تجار دیده می شد به صندوق ها اشاره کرد و فرمود : من یک پیشنهاد به تو می کنم که اگر عمل کنی، همه قرض ها را می دهی و آن این که این مردم، تدریجاً به خانه ها می روند و اینجا خلوت می شود و صندوق هاشان که پر از درهم و دینار است، اینجا هست؛ همین که خلوت شد، برو و این صندوق ها را خالی کن و قرض هایت را بده. عقیل گفت : برادر جان! سر به سر من می گذاری، به من پیشنهاد دزدی می کنی؟ مگر من دزدم که بروم مال مردم بیچاره ای را که راحت در خانه های خود خوابیده اند بزنم؟! فرمود: چه فرق می کند که از بیت المال به ناحق بگیری و یا این صندوق ها را بزنی؟ هردو دزدی است. بعد فرمود: پیشنهاد دیگری به تو می کنم ، در این نزدیکی کوفه، شهر قدیم حیره است و مرکز بازرگانان و ثروتمندان عمده ای است؛ شبانه دو نفری، می رویم و بر یکی از آن ها شبیخون می زنیم! عقیل گفت : برادر جان ! من از بیت المال مسلمین کمک می خواهم و تو این حرف ها را به من می زنی ؟! فرمود اتفاقا اگر مال یک نفر را بدزدی، بهتر است از این که مال صدها هزار نفر را بدزدی. چه طور است که ربودن مال یک نفر اسم دزدی دارد و ربودن اموال عمومی، دزدی نیست؟! (1)

این ماجرا تنها گوشه ای بود بسیار کوچک از زندگی سراسر عدالت طلبی علی علیه السلام. آری  زندگی  او صحنه ایست کامل و آموزنده از بروز صفات والا و روحانی یک پیشوای پاک و خدایی. بر ماست که با بهره گیری از این تعالیم، معنویت و اخلاق خود را  پرورش داده و تا حد توان از مسیر روشن و مستقیم علوی، تبعیت نماییم.

پایگاه اسلامی – شیعی رشد 

پاورقی :

1- اموالی که مسلمانان به حکومت اسلامی پرداختند تا بین همه مسلمانان تقسیم شود.

2- از کتاب حکمت ها و اندرزها، استاد شهید مرتضی مطهّری (صفحات 154 تا 156)