طبع امام مجتبی (علیه السلام) به گونه‌ای بود که هرگز نیازمند را دست خالی و ناامید بر نمی‌گرداند. آنقدر بلندنظر بود که مبالغ بسیاری را در یک مرحله کمک می‌کرد و بدین سبب شگفتی دیگران را بر می‌انگیخت؛ چرا که آن حضرت می‌خواست همیشه و تا آخر عمرِ فرد تهیدست، او را بی‌نیاز کند و هرگز راضی نمی‌شد احتیاج فقط یک روز نیازمند بر آورده شود؛ مبادا وی دست خود را به سوی دیگران دراز کند.
روزی شخصی خدمت امام مجتبی (علیه السلام) رسید و از این الگوی تمام‌نمای کرم پرسید: “کرم چیست؟” آن حضرت فرمودند: “عطا کردن قبل از درخواست و اطعام در سختی (و قحطی)”[note]1- “قیل: فما الکرم؟ قال الإبتداء بالعطیه قبل المسأله و إطعام الطعام فی المحل.” تحف العقول عن آل الرسول (صلی الله علیه و آله و سلم)، صفحه 225[/note]
بسیار ارزشمند است که انسان در بخشش، طبع و نظری بلند داشته باشد و بر طبق فرموده امام حسن (علیه السلام) پیش از آنکه کسی ابراز نیاز کند، او را بی‌نیاز سازد. کسانی که برای حل مشکلات مالی مردم اقدام می‌کنند، خداوند متعال به آنها برکت می‌دهد.[note]2- در این زمینه می‌توان به آیه 261 سوره بقره اشاره نمود: “حکایت آنان که اموال خویش را در راه خدا انفاق مى کنند، حکایت دانه اى است که هفت خوشه رویانیده که در هر خوشه صد دانه باشد. و خدا براى هر که بخواهد، دو برابر هم مى کند، که خدا وسعت بخش و دانا است.”[/note]خداوند به آنها حیثیت و آبروی دنیایی می‌دهد و کارهایشان به سادگی انجام می‌شود. لذا چه نیکوست قبل از اینکه کسی درخواست کند، خودمان بخشش را آغاز کنیم و به درد دل ارحام و دوستان گوش فرا دهیم.
قسمت دوم کرامت این است که در مشکلات و قحطی‌ها مردمان را سیر کند. همه ما افرادی را می‌شناسیم که از نظر تهیه مواد غذایی دچار سختی هستند. در ماه مبارک رمضان باید بر مبنای نوع‌دوستی و عاطفه انسانی به فکر آنها باشیم. اگر از اقوام هستند، به عنوان صله رحم و هر اندازه که می‌توانیم مواد غذایی تهیه کنیم و محترمانه به آنها هدیه کنیم. تمرین کردن این روش‌ها به‌خصوص توسط جوان‌ترها بسیار ستودنی است. چه خوب است جوانان این کرامات را از خود نشان دهند تا در پی آن دریابند چه خیراتی را به دنبال دارد.
در برابر شخص کریم، شخص لئیم و بخیل است که در احادیث به شدت از دوستی با چنین افراد و داد و ستد با آنها نهی شده است. از امام حسن (علیه السلام) پرسیدند: لئامت چیست؟ فرمودند: “قله الندی و أن ینطق بالخناء”.[note]3- تحف العقول عن آل الرسول (صلی الله علیه و آله و سلم)، صفحه 225[/note]یعنی لئامت و پستی، کم بخشش کردن و زبان فحاش و ناسزاگویی داشتن است.
کلمه ندی در روایت فوق به معنای کف دست است. شخص لئیم کف دستش کوچک است؛ کنایه از اینکه دست بخشنده ندارد و دستش باز نیست. دست کوچک به اعطای یک خوراکی مختصر اکتفا می‌کند، ولی دست بزرگ کار اساسی می کند و گرهی را از جریان زندگی طرف را باز می‌کند.
خدا به دستی که بخشنده و کریم باشد برکت می‌دهد. هر اندازه دستمان را ببندیم، دست عنایت پروردگار نسبت به ما محدود می‌شود. رقم دارایی مهم نیست؛ مهم این است که این رقم چگونه استفاده می‌شود. آدم لئیم و پَست کسی است که علاوه بر نداشتن دست دهنده، زبان فحاش هم دارد و کسی از زبان او در آسایش نیست.
چه نیکوست با بهره‌گیری از این الگوی کرم و با ممارست بخشش مطابق فرمایش آن پیشوای مظلوم در راستای رسیدن به طبع والا و نظری بلند و حفظ آن قدم برداریم.
(برگرفته از کتاب “حُسن حَسن” نویسنده: سید حسین حسینی با تلخیص و اضافات)
پاورقی‌ها:
