« صدقه پنهانی » 

قرآن کریم بارها درباره بخشش به مستمندان، تأکید کرده و به مسلمانان تعلیم داده است که این بخشش باید به خاطر خدا باشد. لذا نباید بر گیرنده صدقه منتی نهاده شود که منت نهادن و یا آزار کردن مستمند، اجر صدقه را ضایع می‌سازد. به عنوان نمونه، خداوند در آیه 264 سوره بقره می فرماید:”اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! بخشش هاى خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسى که مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى کند و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمى‏ آورد…”¹

اما بخشش به مستمندان چگونه باشد بهتر است؟ خداوند در آیه 271 سوره بقره، می‌فرماید: “اگر انفاقها را آشکار کنید، خوب است! و اگر آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است!…”²

علی بن عیسی از ابن عایشه روایت می‌کند که او گوید: از مردم مدینه شنیدم که می‌گفتند: “ما صدقه پنهانی را هنگامی از دست دادیم که علی بن الحسین (علیه السلام) درگذشت.”³

در مدینه چندین خانوار بودند که امام سجاد (علیه السلام) به معاش آنان می‌رسید و نمی‌دانستند که این کمک از کجاست. چون آن حضرت به جوار پروردگار رفت، آن کمکها بریده شد⁴

ابن سعد (از علمای بزرگ اهل سنت) می‌نویسد: چون مستمندی به نزد او می‌آمد، بر می‌خاست و حاجت او را روا می‌کرد و می‌گفت: “صدقه پیش از آنکه به دست سائل برسد، به دست خدا می‌رسد.”⁵

امام علی بن الحسین (علیه السلام)، پسر عموئی مستمند داشت. شب هنگام به طوری که او را نشناسد، نزدش می‌رفت و چند دینار به او می‌بخشید. آن مرد می‌گفت: علی بن الحسین(علیه السلام) رعایت خویشاوندی را نمی‌کند، خدا او را سزا دهد. امام این سخنان را می‌شنید و شکیبائی و بردباری می‌کرد و خود را به آن مرد نمی‌شناساند. چون امام چهارم به دیدار خدا رفت، آن احسان از آن مرد بریده شد و در این هنگام بود که دانست که آن مرد نیکوکار، علی بن الحسین (علیه السلام) بوده است. پس بر سر مزار او رفت و گریست …⁶

ابونعیم (از علمای قدیمی اهل سنت)، می‌نویسد: چون مستمندی به نزد آن حضرت می‌آمد، امام (علیه السلام) خطاب به او می‌فرمود: “مرحبا به کسی که توشه مرا به آخرت می‌برد.”⁷ لذا چون به جوار حق شتافت، مردم دانستند که هزینه صد خانوار را عهده دار بوده است. ⁸

هنگامی که آن حضرت روزه می‌گرفت، گوسفندی قربانی می‌نمود. هنگام عصر بر سر دیگ می‌رفت و می‌گفت: “این ظرف برای فلان خانه و این ظرف را برای فلان خانه ببرید.” سپس خود با نان و خرما افطار می‌کرد.

آری! امام (علیه السلام) برای خدا و تحصیل رضای پروردگار، این چنین می‌نمود و خداوند نیز حرمت و حشمت او را در دیده بندگان خود می‌افزود. دشمنان وی می‌خواستند که قدر او پنهان ماند و کسی او را نشناسد؛ اما به رغم خواسته آنان، شهرت او بیشتر گشت؛ چرا که خورشید را نمی‌توان با گِل آغشته نمود و مُشک را هرچند در ظرفی بسته نگه دارند، بوی خوش آن دماغ‌ها را معطر خواهد کرد …

(برگرفته از کتاب “زندگانی علی بن الحسین (علیه السلام)”، تألیف: مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی)

پاورقی ها:

1. 1- “یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذى کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون على شی‏ء مما کسبوا و الله لا یهدی القوم الکافرین “(سوره بقره، آیه 264)
2. 2- “ان تبدوا الصدقات فنعما هی و ان تخفوها و تؤتوها الفقراء فهو خیر لکم و یکفر عنکم من سیئاتکم و الله بما تعملون خبیر”(سوره بقره، آیه 271)
3. 3- کشف الغمه، جلد 2، صفحه 78 و 101 – مناقب، جلد 4، صفحه 153- صفوه الصفوه، جلد 2، صفحه 54
4. 4- ارشاد، جلد 2، صفحه 148- کشف الغمه، جلد 2 صفحه 77 و 92- مناقب، جلد 4، صفحه 153- خصال، صفحه 616- اعلام    الوری، صفحه 262
5. 5- طبقات، جلد 5، صفحه 160
6. 6- کشف الغمه، جلد 2، صفحه 107- حلیه الأولیاء، جلد 3، صفحه 140
7. 7- صفوه الصفوه، جلد 2، صفحه 54- حلیه الأولیاء، جلد 3، صفحه 136- طبقات، جلد 5، صفحه 164
8. 8- بحار الأنوار، جلد 46، صفحه 72