قرآن کریم بارها درباره بخشش به مستمندان، تأکید کرده و به مسلمانان تعلیم داده است که این بخشش باید به خاطر خدا باشد. لذا نباید بر گیرنده صدقه منتی نهاده شود که منت نهادن و یا آزار کردن مستمند، اجر صدقه را ضایع می‌سازد. به عنوان نمونه، خداوند در آیه 264 سوره بقره می فرماید:”اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! بخشش هاى خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسى که مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مى کند و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمى‏ آورد…”1

اما بخشش به مستمندان چگونه باشد بهتر است؟ خداوند در آیه 271 سوره بقره، می‌فرماید: “اگر انفاقها را آشکار کنید، خوب است! و اگر آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است!…”2

علی بن عیسی از ابن عایشه روایت می‌کند که او گوید: از مردم مدینه شنیدم که می‌گفتند: “ما صدقه پنهانی را هنگامی از دست دادیم که علی بن الحسین (علیه السلام) درگذشت.”3

در مدینه چندین خانوار بودند که امام سجاد (علیه السلام) به معاش آنان می‌رسید و نمی‌دانستند که این کمک از کجاست. چون آن حضرت به جوار پروردگار رفت، آن کمکها بریده شد4

ابن سعد (از علمای بزرگ اهل سنت) می‌نویسد: چون مستمندی به نزد او می‌آمد، بر می‌خاست و حاجت او را روا می‌کرد و می‌گفت: “صدقه پیش از آنکه به دست سائل برسد، به دست خدا می‌رسد.”5

امام علی بن الحسین (علیه السلام)، پسر عموئی مستمند داشت. شب هنگام به طوری که او را نشناسد، نزدش می‌رفت و چند دینار به او می‌بخشید. آن مرد می‌گفت: علی بن الحسین(علیه السلام) رعایت خویشاوندی را نمی‌کند، خدا او را سزا دهد. امام این سخنان را می‌شنید و شکیبائی و بردباری می‌کرد و خود را به آن مرد نمی‌شناساند. چون امام چهارم به دیدار خدا رفت، آن احسان از آن مرد بریده شد و در این هنگام بود که دانست که آن مرد نیکوکار، علی بن الحسین (علیه السلام) بوده است. پس بر سر مزار او رفت و گریست …6

ابونعیم (از علمای قدیمی اهل سنت)، می‌نویسد: چون مستمندی به نزد آن حضرت می‌آمد، امام (علیه السلام) خطاب به او می‌فرمود: “مرحبا به کسی که توشه مرا به آخرت می‌برد.”7 لذا چون به جوار حق شتافت، مردم دانستند که هزینه صد خانوار را عهده دار بوده است. 8

هنگامی که آن حضرت روزه می‌گرفت، گوسفندی قربانی می‌نمود. هنگام عصر بر سر دیگ می‌رفت و می‌گفت: “این ظرف برای فلان خانه و این ظرف را برای فلان خانه ببرید.” سپس خود با نان و خرما افطار می‌کرد.

آری! امام (علیه السلام) برای خدا و تحصیل رضای پروردگار، این چنین می‌نمود و خداوند نیز حرمت و حشمت او را در دیده بندگان خود می‌افزود. دشمنان وی می‌خواستند که قدر او پنهان ماند و کسی او را نشناسد؛ اما به رغم خواسته آنان، شهرت او بیشتر گشت؛ چرا که خورشید را نمی‌توان با گِل آغشته نمود و مُشک را هرچند در ظرفی بسته نگه دارند، بوی خوش آن دماغ‌ها را معطر خواهد کرد …

(برگرفته از کتاب “زندگانی علی بن الحسین (علیه السلام)”، تألیف: مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی)

پاورقی ها:

  1. 1- “یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذى کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون على شی‏ء مما کسبوا و الله لا یهدی القوم الکافرین “(سوره بقره، آیه 264)
  2. 2- “ان تبدوا الصدقات فنعما هی و ان تخفوها و تؤتوها الفقراء فهو خیر لکم و یکفر عنکم من سیئاتکم و الله بما تعملون خبیر”(سوره بقره، آیه 271)
  3. 3- کشف الغمه، جلد 2، صفحه 78 و 101 – مناقب، جلد 4، صفحه 153- صفوه الصفوه، جلد 2، صفحه 54
  4. 4- ارشاد، جلد 2، صفحه 148- کشف الغمه، جلد 2 صفحه 77 و 92- مناقب، جلد 4، صفحه 153- خصال، صفحه 616- اعلام    الوری، صفحه 262
  5. 5- طبقات، جلد 5، صفحه 160
  6. 6- کشف الغمه، جلد 2، صفحه 107- حلیه الأولیاء، جلد 3، صفحه 140
  7. 7- صفوه الصفوه، جلد 2، صفحه 54- حلیه الأولیاء، جلد 3، صفحه 136- طبقات، جلد 5، صفحه 164
  8. 8- بحار الأنوار، جلد 46، صفحه 72