دوره امامت امام سجاد (علیه السلام) هم زمان است با فجایعی که بنی امیه و بنی مروان به نام اسلام رقم زدند. در زمانی که یزید‌ها خود را خلیفه پس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌‌خواندند، امام سجاد(علیه السلام) با بیان معارف شگرف در ادعیه به روشنگری راه حق می‌پرداختند. بسیاری از این دعاها در صحیفه‌ی سجادیه و … گردآوری شده است.
یکی از این آثار ارزشمند، رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام) می‌باشد. این کتاب شامل 51 حق است که هر یک از آنها حاوی اقیانوسی از معارف انسانی می‌باشد.
به عنوان مثال سومین حقی که امام(علیه السلام) مطرح کرده‌اند، حق زبان است که به بررسی کوتاه آن بر اساس روایات می‌پردازیم:
طبق کلام امیرالمومنین (علیه السلام) وجه تمایز انسان از دیگر مخلوقات عقل و قدرت نطق و بیان اوست.[note]1- للإنسان فضیلتان عقل و منطق… (تصنیف غرر الحکم، صفحه 50، حدیث 330)[/note]آدمی با زبان نیکو و خیر می‌تواند بسیاری از خرابی‌های اجتماعی را بسازد، دشمنی‌ها و عداوت‌ها را به دوستی تبدیل کند، و برعکس با زبان زشت و بد می‌تواند آبادانی‌ها را ویران کرده و دوستی‌ها و صمیمیت‌ها را به دشمنی تبدیل کند.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در اهمیت حفظ زبان فرموده‌اند:
” آیا مردمان را چیزی جز حاصل زبانشان، آنها را به صورت در آتش می افکند؟!”[note]2- مردى خدمت پیامبر (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن. حضرت فرمود: زبانت را نگهدار. بار دیگر گفت: یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن. حضرت فرمود: زبانت را نگهدار. باز گفت: یا رسول اللَّه! مرا سفارشى کن. حضرت فرمودند: زبانت را نگهدار؛ وای بر تو! آیا مردمان را چیزی جز حاصل زبانشان، آنها را به صورت در آتش می افکند؟ (کافی، جلد 2، صفحه 115، حدیث 14)[/note]
پس زبان با این که کوچک‌ترین اعضای بدن است اما عظیم‌ترین و سنگین‌ترین فعالیت‌ها و اقدامات به وسیله‌ی این عضو کوچک انجام می‌شود. کنترل زبان موجب آرامش، آسایش و نجات از عذاب الهی در قیامت است، اگر انسان نتواند مالک زبان خود بوده و آن را آزاد بگذارد، موجب فراهم شدن مصیبت‌های دنیوی و اخروی برای سایر اعضا و جوارح می‌شود.
امام زین العابدین(علیه السلام) در باره حقوق این عضو مهم فرموده‌اند:
“حق زبان آن است که آن را از زشت گویی باز داری، به گفتار نیک و ادب عادت دهی. از گشودن زبان جز به هنگام نیاز و تحصیل منفعت دین و دنیا خودداری و از پرگویی و بیهوده‌گویی که جز زیان در بر ندارد، دوری کنی و بدانی زبان، گواه عقل و اندیشه توست و زیبایی و آراستگی به زیور عقل، نمودش به خوش زبانی تو.”[note]3. و أما حق اللسان فإکرامه عن الخنا و تعویده على الخیر و حمله على الأدب و إجمامه إلا لموضع الحاجه و المنفعه للدین و الدنیا و إعفاؤه عن الفضول الشنعه القلیله الفائده التی لا یؤمن ضررها مع قله عائدتها و یعد شاهد العقل و الدلیل علیه و تزین العاقل بعقله حسن سیرته فی لسانه… (تحف العقول، صفحه 255)[/note]
پس انسان باید این عضو را بالاتر از آن بداند که در بدگویی و زشت گویی به کارگیرد، یعنی خداوند این عضو را به انسان عنایت نکرده که آن را در فحش، غیبت، تهمت و این گونه امور ممنوع و مذموم و بیهوده به کارگیرد بلکه وظیفه‌ی آن ایجاد الفت، صمیمیت وتعامل نیکو براساس ادب و عقل و شرع می‌باشد.
به راستی اگر زبان آدمی عامل سعادت و یا دلیل شقاوت اوست، در این میان زبان ما، ما را به کدامین سو می‌کشاند؟! آیا آتشی است که در آن خرمن اعمالمان به تباهی می‌سوزد یا آب حیات بخشی است که شعله های دیگر را فرو می‌نشاند؟
(برگرفته از کتاب “سیری در رساله حقوق”، از سلسله گفتارهای “آیت الله یثربی”)
پاورقی:
