همه، این را شنیده‌ایم که بسیاری که در عمل، خلافت بلافاصله امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را نپذیرفتند، خود در روز غدیر حاضر بودند. حال سؤال این است که بعدها وقتی از برخی از ایشان در مورد واقعه‌ی غدیر سوال ‌شد، برخوردشان چگونه بود؟ چند نمونه را با هم بررسی می‌کنیم:

1- اولین نمونه:

نقل است که ابوهریره – از اصحاب پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و راویان مشهور اهل سنت – وارد مسجد شد. مردم دورش جمع شدند. جوانی ایستاد و از او پرسید: “تو را به خدا بگو ، آیا از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نشنیدی که فرمود: هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست. خدایا دوست داشته باش هر کس که او را دوست دارد و دشمن بدار هر کس را که با او دشمنی می‌کند؟

ابوهریره پاسخ داد: “من شهادت می‌دهم از رسول خدا شنیدم که فرمود هر که من مولای او هستم علی مولای اوست. پروردگارا دوست داشته باش هر که او را دوست دارد و دشمن بدار هر که با او دشمنی کند.”1

 2- شخصی به نام عبدالله بن علقمه همیشه‌ی روزگار به امیر المؤمنین علی (علیه السلام) ناسزا می‌گفت. راوی می‌گوید:

یک بار که با عبدالله بن علقمه وارد مکه شدیم، ابو سعید خدری (از صحابی مشهور پیامبر) هم در مکه حاضر بود.

به عبدالله گفتم دوست داری از ابو سعید در این باره حدیثی بشنوی؟ گفت: بله. پیش ابوسعید رفتیم. عبدالله به او گفت: آیا منقبتی درباره علی ]علیه السلام[ شنیده‌ای؟

ابوسعید جواب داد: بله! ولی حرفی را که برایت می‌گویم برو از مهاجر و انصار و قریش هم بپرس (تا مطمئن شوی). پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در روز غدیرخم برخاست و اعلام نمود: ای مردم! آیا من از مؤمنین نسبت به خودشان اولی نیستم؟ مردم پاسخ دادند: بله و پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) این سؤال را سه بار تکرار نمود. سپس پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: یا علی! به من نزدیک شو. سپس پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دستانش را بالا برد تا سفیدی زیر بغل هر دو نمایان شد و سپس سه بار فرمود: هر کس که من مولای او هستم، علی مولای اوست. عبدالله بن علقمه پرسید: آیا خودت این را از پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شنیدی؟ ابوسعید خدری در حالی که به گوشها و قلب خود اشاره می‌کرد، گفت: دو گوش من شنید و قلبم آن را جای داد. بعد از آنکه عبدالله نماز ظهر را خواند، برخاست و سه بار گفت: من به درگاه خداوند توبه می‌کنم و از دشنام دادن به علی ]علیه السلام[ استغفار می کنم.2

3- عبدالرحمن3 روایت می‌کند: علی را در روز رَحبه4 دیدم که مردم را به خدا سوگند داد که هر کس از پیامبر شنید که “هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست،” بایستد و شهادت دهد. عبدالرحمن می‌گوید: دوازده نفر از حاضران در جنگ بدر برخاستند؛ هنوز صحنه‌اش در جلوی چشمم هست. گفتند: ما شهادت می‌دهیم روز غدیرخم از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شنیدیم که می‌گفت: آیا من از مؤمنین نسبت به خودشان اولی نیستم و همسرانم مادران ایشان نیستند؟ گفتیم: بلی! گفت: پس هر کس که من مولای او هستم، علی مولای اوست.5

موارد فوق که سالها بعد از واقعه غدیرخم و در زمان‌های مختلف رخ داده‌است، تنها نمونه‌هایی از شواهد متعدد اقرار به حدیث غدیر، در میان مسلمانان عصر اولیه‌ی اسلام است6و نشان‌دهنده‌ی آن است که جامعه‌ی اسلامی تا سال‌ها بعد از واقعه‌ی غدیرخم به خوبی به پیام این واقعه و اعلان وصایت و جانشینی و ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر مسلمانان آگاه بوده‌است. با این وجود، سؤالی که ذهن انسان‌های آزاده و حقیقت‌طلب را به خود مشغول می‌کند، این است که با توجه به این آگاهی و به یاد داشتن غدیر، برای افراد جامعه چه رخ داد که وصیت پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در خصوص جانشینی علی‌بن‌ابی‌طالب (علیهما السلام) به راحتی نادیده گرفته‌شد و این کوتاهی و کنارگذاشتن امام تعیین شده از جانب خداوند، چه تبعاتی را برای جامعه‌ی اسلامی تا به امروز رقم زده است؟

سایت رشد فرارسیدن

عید سعید غدیر خم،

روز اکمال دین به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام)

را به تمامی مسلمانان، به خصوص شما دوست گرامی تبریک و تهنیت می‌گوید.

پاورقی‌ها:

  1. 1- مصنف ابن ابی شیبه جلد 6، صفحه 369، حدیث 32092 (کتاب الفضائل، باب فضائل علی‌بن‌ابی‌طالب)، مسند ابی یعلی جلد 11 صفحه 307، تاریخ ابن کثیر به نقل از ابن جریر طبری جلد 5 صفحه 213، تاریخ مدینه دمشق جلد 2 صفحه 232، مجمع الزوائد هیثمی، جلد 9، صفحه 105
  2. 2- تاریخ مدینه دمشق جلد 42، صفحه 228، تاریخ الکبیر بخاری، جلد 4، صفحه 193، حدیث 2458، امالی الطوسی، ج۱ ص۲۴۷.
  3. 3- عبدالرحمن ابن ابی لیلی از تابعین و از محدثان معروف اسلامی است که حدود ۱۲۰ تن از صحابه پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را دیده و از بسیاری از آنان حدیث نقل کرده است‌.
  4. 4- روز رَحبه روزی است که امیر المؤمنین (علیه السلام) در رحبه کوفه از کسانی که در واقعه‌ی غدیر حضور داشتند، خواست تا درباره حدیث غدیر شهادت دهند
  5. 5- مسند احمد بن حنبل، حدیث۹۶۱، جلد ۲، صفحه ۲۶۹، مجمع الزوائد هیثمی، جلد 9، صفحه 105
  6. 6- برای مطالعه شواهد بیشتر در این خصوص به مقدمه کتاب فضائل امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نگاشته مرحوم محقق سید عبدالعزیز طباطبایی مراجعه نمایید.