“دفاع از آبروی مؤمن”

از نظر اسلام، ‌در حالت کلی جان، مال و آبروی مردم محترم است. آبروی افراد که عموما حاصل یک عمر تلاش و کوشش آنهاست می‌تواند در اثر رفتارهای ناشایستی چون اتهام، حسادت، استهزاء، افراط در شوخی و خنده و عیب‌جویی مورد خدشه واقع شود. در چنین شرایطی، اگر ببینیم کسی قصد داشت آبروی مؤمنی را بریزد، و بتوانیم از او حمایت کنیم، واجب است که به این وظیفه عمل کنیم و اگر کوتاهی کنیم، نزد وجدان خویش، در نظر مردم و در پیشگاه الهی، ملامت می‌شویم. در حقیقت در تعالیم دینی ما، حرمت آبروی مؤمن بسیار بالاست[note]1- عن أبی عبدالله علیه السلام:” المؤمن اعظم حرمه من الکعبه” ، امام صادق (علیه السلام) فرمودند:” حرمت مؤمن از کعبه بالاتر است.” (خصال، صفحه 27)[/note] و از هر گونه تعرض و مخدوش کردن آن نهی شده و به تلاش در جهت حفظ و دفاع از آبروی آنان تاکید شده است.

اما از گناهانی که موجب خدشه‌دار شدن آبروی برادر مؤمن شده و در قرآن کریم و احادیث معصومین به شدت از آن نهی شده است، غیبت برادر مؤمن است.[note]2- “…ولا یغتب بعضکم بعضا ایحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتا…”، “هیچ یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟” (سوره حجرات آیه 12)

“ایاک و الغیبه فانها تمقتک الی الله و الناس و تحبط اجرک”، “از غیبت بر حذر باش؛ چون موجب می‌شود مورد خشم و دشمنی خدا و مردم قرار گیری و پاداشت نابود شود” (غرر الحکم، صفحه 165)[/note] غیبت به معنای بیان عیب پنهان و پوشیده کسی در غیاب اوست.[note]3- “و الغیبه، و هی أن یذکر المؤمن بعیب فی غیبته … مما یکون عیبا مستورا عن الناس” (منهاج الصالحین سیستانی، جلد 1، صفحه 18)[/note] در اصل، نقش تخریبی غیبت ریختن آبروی یک مؤمن است در حالی‌که او امکان دفاع از خود را ندارد. گاهی در مجلسی از فردی غیبت می‌شود و دیگران نه تنها مانع نمی‌شوند، بلکه با تشویق و ابراز علاقه، غیبت‌کننده را به کار خود گستاخ‌تر می‌کنند. سکوت و بی‌تفاوتی در برابر غیبت و ریختن آبروی مؤمن حرام است.

اهمیت این موضوع تا جایی است که امام باقر (علیه السلام) در حدیثی می‌فرمایند: “هر کس که نزد او از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمن را یاری و پشتیبانی کند، خداوند هم در دنیا و هم در آخرت یاور و پشتیبان او خواهد بود، و هر کس که نزد او از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمن را یاری و پشتیبانی و از او دفاع نکند در حالی‌که قادر بر کمک و پشتیبانی او باشد، خدا او را در دنیا و آخرت خوار می‌سازد.” [note]4- “من اغتیب عنده أخوه المؤمن فنصره و أعانه نصره اللّه و أعانه فی الدّنیا و الآخره و من اغتیب عنده أخوه المؤمن فلم ینصره و لم یعنه و لم یدفع عنه و هو یقدر على نصرته و عونه إلّا حقّره اللّه فی الدّنیا و الآخره” (ثواب الاعمال، صفحه 250)[/note]از این حدیث مشخص می‌شود که از آنجا که خداوند حرمت مؤمن را ارج نهاده و آبروی او را بسی ارجمند می‌شمارد، به کسانی هم که مدافع و یاور مؤمنان باشند، چه در دنیا و چه در سرای آخرت یاری می‌رساند، و کسانی که در این امر کوتاهی کنند را تحقیر می‌نماید.

این نکته نیز حائز اهمیت است که بدانیم ماندن در مجلس غیبت ممنوع است. اگر بتوانیم جلو غیبت را بگیریم و از آبروی برادر دینی دفاع کنیم، این یک وظیفه است. اگر هم نتوانیم، تکلیف ما ترک آن محفل است، تا هم شنونده غیبت نباشیم و هم با حضور و سکوت و بی‌تفاوتی، کار خلاف دیگران را تأیید نکنیم. در حقیقت ارزش مجالس به محتوای آن هاست. اگر در محافل و نشست‌ها، از مؤمنان ذکر خیر شود و سخنان مفید و راهگشا گفته شود، ارزشمند است و اگر به گناه و غیبت آلوده شود، نکوهیده و مورد غضب خدای متعال است.

لذا اجتناب از غیبت و ریختن آبروی دیگران از اهم دستورات اخلاقی دین ماست. در این خصوص، امام باقر (علیه السلام) می‌فرمایند: “کسی که از ریختن آبرو و حیثیت مردم چشم‌پوشی کرده و آبروی آن‌ها را نریزد، خداوند در روز قیامت از گناهان او صرف‌نظر خواهد کرد.”[note]5- عن أبی حمزه الثمالی عن أبی جعفر (ع) قال سمعته یقول:”من کف نفسه عن اعراض الناس کف الله عنه عذاب یوم القیامه” (ثواب الاعمال، صفحه 133)[/note] از این رو، چه خوب است که با داشتن حساسیت و انجام واکنش مناسب در برابر ریخته شدن آبروی دیگران، هم از اشاعه گناه جلوگیری کرده و هم خداوند را یاور خود در دنیا و آخرت نماییم.

(برگرفته از کتاب “حکمت‌های باقری؛ ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام باقر (علیه السلام)”، اثر حجه الاسلام جواد محدثی (با برخی اضافات))

پاورقی: