یتیمان، بیش از دیگر مددجویان مورد توجه خدای سبحان اند و قرآن با تعبیرهای گوناگون درباره آنان سخن به میان آورده است. خداوند خطاب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: “از تو درباره یتیمان می‌پرسند. بگو: اصلاح امور آنان بهتر است، و اگر با آنان معاشرت کنید و امورتان را با امورشان بیامیزید [کارى خداپسندانه است] آنان برادر دینى شما هستند، و خدا افسادگر [در امور یتیم] را از اصلاح‌گر بازمىشناسد.”(1)
در روایات و معارف اهل بیت (علیهم السلام) هم نمونه‌های فراوانی درباره رسیدگی به یتیمان آمده است. به صورت خاص، امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در این رابطه می فرماید: “خدا را، خدا را درباره یتیمان در نظر داشته باشید تا مبادا دهانشان از غذایتان محروم شود و در حضور شما تباه شوند.”(2)
علاوه بر گفتار، عمل علی (علیه السلام) نیز نشان دهنده توجه خاص او به کودکان یتیم است. برای مثال، آن حضرت در زمان خلافت شبی از کنار خانه زن تهیدستی گذشت که فرزندانی خردسال داشت و آنان از گرسنگی می‌گریستند و مادرشان آنان را سرگرم می‌کرد تا بخوابند. آن زن دیگی بر اجاق نهاده بود که در آن جز آب چیزی نبود، تا آن‌ها بپندارند که در دیگ غذایی در حال پختن است.
علی (علیه السلام) از حال آن زن باخبر شد و با قنبر (خادم خود) به سوی خانه خود رفت و ظرف کوچکی خرما و کیسه‌‌ای آرد و کمی روغن و برنج و نان برداشت و بر دوش کشید. قنبر از حضرت خواست تا وی آن را بر دوش گیرد. امام (علیه السلام) نپذیرفت. با رسیدن به خانه آن زن از او اجازه خواست و وارد شد. پس مقداری برنج و روغن در دیگ ریخت و پس از پختن آن، برای کودکان در ظرف غذا ریخت و به آنان فرمود: “بخورید.”
پس از سیر شدن آنان، امام (علیه السلام) بر دست و پای خود گرد اتاق می‌گشت و بع‌بع (تقلید صدای حیوان) می‌کرد. کودکان با مشاهده این حالت، خندیدند. پس از خروج از خانه، قنبر پرسید: “سرورم! امشب رفتاری شگفت‌آور از تو دیدم و راز برخی از آن را دانستم؛ ولی سبب گردش تو در خانه بر روی دست و پا و تقلید صدای بع‌بع حیوان را نفهمیدم!”
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: “ای قنبر! چون وارد خانه شدم، کودکان از شدت گرسنگی می‌گریستند. دوست می‌داشتم وقتی از نزد آنان خارج می‌شوم، آن‌ها در حال سیری بخندند و دلیل دیگر نداشت.(3)
همچنین آن حضرت در باب تربیت یتیمان می فرمود: “یتیم را همانند کودک خود (در تربیت) به ادب وادار.”(4)
امیرالمومنین علی (علیه السلام) با آن همه مقامات و جایگاه رفیع در گفتار و عمل به یتیمان توجه ویژه ای داشت و تا آخر عمر آنان را مورد حمایت مادی و معنوی خویش قرار می‌داد.
(برگرفته از کتاب ” مفاتیح الحیاه”، تألیف: “آیت الله جوادی آملی” (با تلخیص و اضافات))
پاورقی‌ها:
1- سوره بقره، آیه 220.
همچنین سوره ضحی، آیه 9 ـ سوره انعام، آیه 152 ـ سوره اسرا، آیه 34 به این مسئله پرداخته است.
2- الکافی، جلد 7، صفحه 12.
3- کشف الیقین، صفحه 115.
4- وسائل الشیعه، جلد 21، صفحه 479.
